Truyện tranh Nhật Bản: Hành trình lan tỏa văn hóa và giá trị tích cực

Thông qua niềm yêu thích chung, họ đã liên kết, tạo ra những cộng đồng với vô vàn các hoạt động đặc sắc giúp kết nối văn hóa giữa Nhật Bản và Việt Nam.

Hành trình du nhập vào Việt Nam

Truyện tranh Nhật Bản, hay còn được gọi là “manga” bắt đầu xuất hiện ở Việt Nam cuối những năm 80, đầu những năm 90 của thế kỉ XX. Từ những năm 1990, khi Việt Nam mở cửa hội nhập quốc tế, làn sóng văn hóa đại chúng từ các nước phát triển, đặc biệt là Nhật Bản, đã nhanh chóng du nhập vào nước ta. Trong số đó, manga nổi lên như một hiện tượng văn hóa hấp dẫn, thu hút đông đảo độc giả ở nhiều lứa tuổi.

Truyện tranh Nhật Bản du nhập vào Việt Nam qua nhiều con đường, cả chính thức và không chính thức. Thời gian đầu, những bản truyện tranh mà độc giả được tiếp cận chủ yếu là những bản dịch và in lậu, hoặc được xách tay về.

Dù vậy, manga vẫn nhanh chóng tìm được vị thế của mình trong lòng người đọc bởi những nội dung hấp dẫn, mới lạ. Có lẽ thế hệ 8X, 9X đã không còn xa lạ gì với những đầu truyện nổi tiếng gắn liền với tuổi thơ như “Doraemon”, “Thám tử lừng danh Conan”, “Bảy viên ngọc rồng”.

Cho đến nay, “Doraemon” và “Thám tử lừng danh Conan” vẫn là hai bộ truyện làm mưa làm gió trong lòng độc giả Việt ở mọi lứa tuổi. Năm 2024, nhà xuất bản Kim Đồng tổ chức triển lãm “30 năm đi cùng ký ức - Thám tử lừng danh Conan” ở thành phố Hồ Chí Minh và Hà Nội, riêng ở thành phố Hồ Chí Minh đã thu hút được hơn 20.000 người tham dự. Con số này chứng minh rõ sức hút của một bộ truyện đã gắn liền với tuổi thơ của nhiều người.

Manga được coi là chính thức xuất hiện ở Việt Nam kể từ khi các nhà xuất bản như Kim Đồng, Trẻ,… mua bản quyền và phát hành rộng rãi. Việc này không chỉ nâng cao chất lượng nội dung và hình thức mà còn góp phần nâng cao ý thức tôn trọng bản quyền trong cộng đồng đam mê truyện tranh tại Việt Nam.

Sức hấp dẫn của truyện tranh Nhật Bản không chỉ nằm ở hình ảnh bắt mắt mà những nội dung sâu sắc, đa dạng chủ đề; từ tình bạn, tình cảm học đường đến phiêu lưu, kỳ ảo, tâm lý, kinh dị và triết lý sống cũng là yếu tố thu hút độc giả.

Điều này lý giải vì sao manga không chỉ thu hút trẻ em mà còn có sức hấp dẫn đặc biệt với thanh, thiếu niên và cả người trưởng thành. Cứ như vậy, manga dần len lỏi sâu hơn vào đời sống tinh thần của người Việt. Nhiều nhân vật và câu thoại trong manga đã trở thành biểu tượng gắn bó với tuổi thơ của biết bao thế hệ học sinh.

Ngày nay, cùng với sự phát triển của công nghệ thông tin, truyện tranh Nhật Bản không chỉ được phát hành rộng rãi tại các nhà sách, thư viện dưới hình thức là ấn phẩm giấy, mà còn có mặt trên các nền tảng số, ứng dụng đọc truyện trực tuyến, giúp độc giả tiếp cận dễ dàng hơn bao giờ hết.

Cùng với đó là sự phát triển của các cộng đồng yêu thích manga - nơi người trẻ giao lưu, cosplay, các lễ hội văn hóa Nhật Bản được tổ chức thường xuyên, góp phần thúc đẩy giao lưu văn hóa giữa hai nước.

Khơi dậy sức sáng tạo của giới trẻ Việt

Bộ truyện tranh Việt Nam 'Mèo Mốc' của tác giả Quang Dũng được độc giả yêu thích. Ảnh: ITN.

Sự du nhập của truyện tranh Nhật Bản không chỉ là câu chuyện về giải trí, mà còn là minh chứng cho sự hội nhập văn hóa mạnh mẽ và tinh tế. Điều này góp phần hình thành một thế hệ độc giả mới đầy trẻ trung, năng động, giàu cảm hứng sáng tạo và biết tiếp thu tinh hoa văn hóa từ các nước trên thế giới.

Đồng thời, sự phát triển của manga tại Việt Nam cũng là động lực thúc đẩy ngành công nghiệp truyện tranh trong nước, với mong muốn tạo ra những sản phẩm “made in Vietnam” mang tầm vóc tương tự.

Trào lưu vẽ truyện tranh Việt Nam ngày càng nở rộ, các tác phẩm như “Long Thần Tướng”, “Địa Ngục Môn”, “Mèo Mốc”… ra đời được sự đón nhận tích cực từ cộng đồng. Một số tác giả trẻ đoạt được giải thưởng quốc tế hoặc được các nhà xuất bản nước ngoài mời hợp tác.

Không thể phủ nhận, sự du nhập của truyện tranh Nhật Bản đã để lại dấu ấn sâu đậm trong đời sống văn hóa hiện đại của người Việt. Thế hệ 8X, 9X, và sau này là Gen Z đã lớn lên cùng những nhân vật như Nobita, Conan, Goku hay Naruto.

Các câu chuyện trong manga không chỉ mang tính giải trí mà còn truyền tải nhiều thông điệp nhân văn sâu sắc về tình bạn, lòng dũng cảm, ý chí vượt qua khó khăn, tinh thần đoàn kết và khát vọng sống tích cực.

Bên cạnh việc truyền cảm hứng, manga còn giúp mở rộng hiểu biết văn hóa. Nhiều bạn trẻ thông qua việc đọc truyện tranh Nhật Bản đã dần yêu thích ngôn ngữ, ẩm thực và các phong tục của Nhật Bản.

Chính từ đây, không ít người bắt đầu học tiếng Nhật, tham gia các hoạt động giao lưu văn hóa như cosplay, lễ hội Nhật - Việt, hoặc chọn theo đuổi ngành học liên quan đến thiết kế, hoạt hình, văn hóa Đông Á.

Các sự kiện như lễ hội Japan Festa, Manga Festival hay các hội chợ truyện tranh quốc tế thu hút hàng nghìn bạn trẻ mỗi năm, thể hiện rõ nét sức sống của dòng chảy văn hóa này.

Trước sự phát triển mạnh mẽ của mạng xã hội và hình thức giải trí số, việc manga vẫn giữ được chỗ đứng vững chắc đã góp phần duy trì thói quen đọc sách trong giới trẻ - điều không dễ dàng trong thời đại số.

Nhiều bạn trẻ vẫn đều đặn tìm đến các hiệu sách, thư viện hoặc nền tảng đọc truyện online để cập nhật các chương truyện mới. Tuy nhiên, bên cạnh những tác động tích cực, cũng xuất hiện không ít lo ngại về việc giới trẻ sẽ tiếp thu những tư duy và lối sống chưa thực sự phù hợp với xã hội Việt Nam và đặc biệt là chưa phù hợp với độ tuổi.

Do đó, việc tiếp cận manga một cách có chọn lọc, kết hợp với định hướng giáo dục và phát triển truyện tranh nội địa là điều cần thiết, nhằm tạo nên một môi trường đọc lành mạnh và cân bằng.

Từ đam mê bắc cây cầu văn hóa

Áo Nhật Bình được sử dụng khi cosplay nhân vật Miku thay cho trang phục gốc của nhân vật. Ảnh: NVCC.

Trong suốt hai thập kỷ qua, cùng với sự phát triển mạnh mẽ của truyện tranh Nhật Bản tại Việt Nam, cộng đồng yêu thích thể loại này đã hình thành và phát triển một cách rõ nét, đặc biệt thông qua các hoạt động cosplay.

Không chỉ dừng lại ở việc hóa trang thành các nhân vật trong manga, anime để thỏa mãn sự yêu thích của bản thân, giới trẻ Việt còn sáng tạo hơn khi biết cách quảng bá Việt phục thông qua cosplay. Họ dùng sức trẻ, sự năng động và nhiệt huyết của mình góp một phần nhỏ vào công cuộc làm sống lại bản sắc dân tộc trong lòng người trẻ hiện nay.

Cosplay là một từ tiếng Anh do người Nhật tạo nên bởi 2 từ “costume - trang phục” và “role play - nhập vai” để gọi phong trào hóa thân thành nhân vật hư cấu, phổ biến trong cộng đồng yêu thích manga, anime, game và văn hóa đại chúng Nhật Bản.

Hoạt động này bắt đầu xuất hiện ở Nhật Bản từ năm 1970, ban đầu chỉ diễn ra ở những khu vực nhỏ hẹp như hội chợ truyện tranh, nhưng nó đã dần phát triển và lan rộng ra thế giới.

Tại Việt Nam, cosplay bắt đầu xuất hiện từ những năm 2000, gắn liền với sự ra đời của các lễ hội như Japan Festa, Anime Expo, Lễ hội hoa Anh đào… Các sự kiện này đã thu hút hàng nghìn bạn trẻ đến tham dự, không chỉ để thưởng thức văn hóa Nhật mà còn để thể hiện niềm đam mê thông qua những bộ trang phục công phu, tinh xảo.

Một xu hướng đang ngày càng rõ nét trong cộng đồng cosplay Việt Nam là việc đưa các bộ Việt phục vào hoạt động cosplay - một cách tiếp cận đầy sáng tạo giữa văn hóa ngoại lai và bản sắc truyền thống.

Thay vì hóa trang giống với nhân vật hư cấu từ vẻ ngoài cho đến trang phục gốc, các bạn trẻ đã diện những bộ Việt phục được đầu tư tỉ mỉ dưới hình ảnh nhân vật yêu thích của mình. Đây là một cách tuyên truyền văn hóa đầy tính linh hoạt, giúp khơi gợi sự quan tâm của cộng đồng với lịch sử, văn hóa dân tộc.

Từ sự quan tâm ban đầu đó, cộng đồng sẽ bắt đầu tìm hiểu về Việt phục - cũng là tìm hiểu những phong tục xa xưa của người Việt thông qua cách ăn mặc. “Việc kết hợp Việt phục khi cosplay là cơ hội để đưa văn hóa truyền thống Việt Nam đến gần hơn với cộng đồng yêu thích cosplay.

Miễn là mình làm với sự tôn trọng và tìm hiểu kỹ lưỡng, thì sự kết hợp này hoàn toàn có thể trở thành một cách sáng tạo đáng tự hào”, Lan Chi (24 tuổi) - một bạn trẻ có sở thích cosplay chia sẻ.

Khi cộng đồng đam mê manga và cosplay cùng nhau tổ chức các sự kiện thì hoạt động đó không chỉ dừng lại ở sân chơi giải trí. Đó là một hình thức kết nối cộng đồng, nơi các bạn trẻ có thể chia sẻ đam mê, hợp tác sáng tạo và nâng cao hiểu biết văn hóa đa chiều. Đồng thời, chính những người trẻ - qua các bộ trang phục hóa trang đang góp phần định hình lại cách tiếp cận với lịch sử và văn hóa Việt Nam theo hướng gần gũi và sinh động hơn.

Tuy nhiên, để cosplay phát triển lành mạnh và đi xa hơn, vẫn cần có sự định hướng từ các tổ chức văn hóa, nhà xuất bản và cả các cơ quan giáo dục. Các sự kiện cosplay có chủ đề văn hóa - lịch sử Việt Nam nếu được tổ chức thường xuyên và bài bản sẽ không chỉ là sân chơi hấp dẫn, mà còn trở thành công cụ truyền thông văn hóa hiệu quả trong thời đại số.

Từ niềm yêu thích manga, cosplay đã trở thành một hiện tượng văn hóa trẻ sôi động tại Việt Nam. Việc kết hợp cosplay hiện đại với yếu tố văn hóa Việt Nam cho thấy sự sáng tạo, chủ động tiếp biến văn hóa của thế hệ trẻ. Đó không chỉ là hình thức hóa trang, mà là cách họ kể lại câu chuyện của dân tộc bằng ngôn ngữ của thời đại mình.

Trải qua hơn 30 năm hiện diện tại Việt Nam, truyện tranh Nhật Bản không chỉ là một sản phẩm giải trí được yêu thích mà còn là minh chứng cho quá trình giao lưu, tiếp biến văn hóa giữa hai dân tộc. Trong tương lai, khi thị trường xuất bản ngày càng phát triển và độc giả ngày càng tinh tế hơn, manga chắc chắn sẽ tiếp tục giữ vững vị trí đặc biệt trong lòng bạn đọc Việt Nam.

Các bộ truyện về Doraemon vẫn được NXB Kim Đồng tái bản liên tục.

Hành trình du nhập vào Việt Nam

Khơi dậy sức sáng tạo của giới trẻ Việt

Từ đam mê bắc cây cầu văn hóa

Trải qua hơn 30 năm hiện diện tại Việt Nam, truyện tranh Nhật Bản không chỉ là một sản phẩm giải trí được yêu thích mà còn là minh chứng cho quá trình giao lưu, tiếp biến văn hóa giữa hai dân tộc. Trong tương lai, khi thị trường xuất bản ngày càng phát triển và độc giả ngày càng tinh tế hơn, manga chắc chắn sẽ tiếp tục giữ vững vị trí đặc biệt trong lòng bạn đọc Việt Nam.