Bổ sung loại hình trường trung học nghề: Thêm lựa chọn cho người học

Giờ học tại Trung tâm Giáo dục thường xuyên tỉnh An Giang. Ảnh: NTCC

Nhiều ý kiến đồng tình, thể hiện kỳ vọng với mô hình này; đồng thời góp ý, đề xuất để mô hình trường mới khả thi trong thực tiễn.

Tạo điều kiện phân luồng linh hoạt

Theo Bộ GD&ĐT, chương trình trung học nghề tích hợp giữa kiến thức/môn học cốt lõi của chương trình THPT và chuyên môn nghề. Người học được cấp bằng trung học nghề, có năng lực chuyên môn nghề nghiệp ở bậc 3 hoặc 4 (tùy theo chuyên ngành hoặc nghề đào tạo) theo khung trình độ quốc gia.

Trong bối cảnh hiện nay, ông Trần Huy Hoàng - Hiệu trưởng Trường THPT huyện Điện Biên (Điện Biên) cho rằng, bổ sung loại hình trường này cần thiết, tạo cơ hội cho người học có nhiều lựa chọn sau THCS và học liên thông… Hướng sửa đổi này cũng phù hợp với thông lệ quốc tế. Cụ thể, bổ sung chương trình trung học nghề sẽ tạo cơ sở pháp lý cho mô hình đào tạo tích hợp dành cho học sinh sau THCS, phù hợp với định hướng phân luồng và học tập suốt đời.

Cùng đó, tạo ra hệ thống đào tạo nghề đa dạng, linh hoạt, phù hợp với nhiều đối tượng, mục tiêu khác nhau, góp phần tối ưu hóa nguồn nhân lực xã hội, phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế - xã hội trong giai đoạn hiện nay; giảm chi phí xã hội do học sinh học lệch trình độ hoặc bỏ học giữa chừng.

Ông Nguyễn Vinh San - Trưởng phòng Hành chính, Trường Đại học Sư phạm, Đại học Đà Nẵng thì nhận định: Trường trung học nghề chính thức được luật hóa thể hiện định hướng mạnh mẽ và rõ ràng cho phân luồng giáo dục sớm và liên thông giữa các hệ đào tạo, phù hợp với quy chuẩn quốc tế (chuẩn ISCED 2011 của UNESCO).

Trường trung học nghề ra đời cũng tạo cơ hội cho học sinh tốt nghiệp THCS có thêm nhiều sự lựa chọn ngoài theo học văn hóa tại các trường THPT, bên cạnh đó còn có tay nghề bậc 3 - 4 sau khi tốt nghiệp và sẵn sàng tham gia thị trường lao động. Mặt khác, học sinh tốt nghiệp trung học nghề còn có thể lựa chọn học liên thông lên các bậc học cao hơn phù hợp với nguyện vọng và định hướng cá nhân.

“Có thêm trường trung học nghề giúp giải quyết bài toán phân luồng giáo dục. Khái niệm “trường trung học nghề” là đổi mới đột phá trong tư duy hệ thống giáo dục, không chỉ tạo điều kiện phân luồng linh hoạt, sớm và chất lượng mà còn tạo đường liên thông lên các bậc học cao hơn - vốn là điểm yếu cố hữu của phân luồng trước đây”, ông Nguyễn Vinh San cho hay.

Cho rằng, có thêm mô hình trường trung học nghề cần thiết, ông Trương Minh Vũ - Giám đốc Trung tâm Giáo dục nghề nghiệp - Giáo dục thường xuyên TP Đông Hà (Quảng Trị) lý giải, điều này đáp ứng được yêu cầu sắp xếp lại các cơ sở giáo dục nghề nghiệp; đảm bảo tính thống nhất, tường minh trong hệ thống giáo dục nghề nghiệp, tránh chồng chéo, trùng lắp.

Thực tế lâu nay, nhiều trường trung cấp, cao đẳng đang đào tạo chương trình sơ cấp và dạy tích hợp chương trình THPT. Việc cấp bằng trung học nghề sẽ tạo thuận lợi cho học sinh sau tốt nghiệp tham gia ngay vào thị trường lao động, hoặc tiếp tục học lên cao đẳng.

Ở góc nhìn khác, ông Lâm Huỳnh Mạnh Đông - Giám đốc Trung tâm Giáo dục thường xuyên tỉnh An Giang phân tích điểm mới này ở cả góc độ tích cực, sự cần thiết, lẫn những điểm cần lưu ý.

Nói về sự cần thiết của trường trung học nghề, ông Lâm Huỳnh Mạnh Đông nhấn mạnh đến việc giúp gắn kết giáo dục phổ thông với giáo dục nghề nghiệp; giảm tải cho THPT và đáp ứng nhu cầu thị trường lao động.

Cụ thể, trường trung học nghề giúp học sinh sau THCS có thêm lựa chọn thiết thực - vừa học văn hóa vừa học nghề. Điều này phù hợp với định hướng phân luồng học sinh sau THCS. Nhiều học sinh không có nhu cầu hoặc năng lực theo học THPT vẫn có thể tiếp tục con đường học vấn phù hợp. Học sinh tốt nghiệp trung học nghề có thể sớm tham gia thị trường lao động với tay nghề cơ bản, hoặc tiếp tục học cao hơn trong hệ thống giáo dục nghề nghiệp.

Tuy nhiên, khi hình thành loại hình trường này, cần cân nhắc để tránh chồng chéo trong hệ thống giáo dục. Hiện chúng ta đã có hệ trung cấp nghề, trung cấp chuyên nghiệp..., việc thêm trường trung học nghề có thể gây ra chồng lấn, khó phân biệt giữa các cấp học và mô hình trường.

Cùng đó, cần thống nhất khung pháp lý. Nếu không có sự thống nhất giữa Luật Giáo dục và Luật Giáo dục nghề nghiệp, việc triển khai sẽ khó khăn, gây lúng túng cho địa phương, cơ sở giáo dục. Cuối cùng, việc thành lập trường mới đòi hỏi đầu tư lớn về nhân lực, vật lực. Nếu không bảo đảm, mô hình này có thể thiếu hiệu quả và gây lãng phí.

Giờ học tại Trường THPT huyện Điện Biên (Điện Biên). Ảnh: NTCC

Thí điểm trước khi nhân rộng

Từ phân tích trên, ông Lâm Huỳnh Mạnh Đông đề xuất nghiên cứu kỹ mô hình trung học nghề; cần có nghiên cứu thực tiễn (cả trong nước và quốc tế) để xác định hình thức, nội dung chương trình, đối tượng tuyển sinh, chuẩn đầu ra, và mối liên thông với các cấp học khác.

Nên triển khai thí điểm ở một số địa phương có điều kiện phù hợp. Bên cạnh đó, nếu mô hình trường trung học nghề được chấp nhận, cần quy định rõ ràng, thống nhất trong cả Luật Giáo dục và Luật Giáo dục nghề nghiệp, tránh mâu thuẫn trong quy định giữa 2 luật này.

Trả lời câu hỏi “đơn vị nào hiện có có thể đảm nhiệm đào tạo trung học nghề?”, ông Trần Huy Hoàng cho rằng, các trung tâm giáo dục thường xuyên, trung tâm giáo dục nghề nghiệp - giáo dục thường xuyên, thậm chí cả trường đại học, cao đẳng cũng có thể tham gia đào tạo trung học nghề.

Điều này vừa giảm áp lực đầu tư công cho hệ thống giáo dục nghề nghiệp truyền thống; vừa tận dụng tối đa nguồn lực xã hội hóa đầu tư cho giáo dục, góp phần tăng tỷ lệ lao động qua đào tạo, nâng cao năng suất, chất lượng lao động.

Có quan điểm tương tự, ông Trương Minh Vũ gợi ý, nếu không thành lập mới thì tốt nhất chuyển trường trung cấp nghề thành trường trung học nghề. Ngoài ra, tùy theo quy mô dân số, đặc điểm vùng miền có thể chuyển đổi một số trung tâm giáo dục nghề nghiệp - giáo dục thường xuyên, hoặc trường cao đẳng thành trường trung học nghề. Việc hình thành trường trung học nghề chưa nên mở rộng mà chỉ tập trung vào một số vùng có quy mô dân số lớn, tránh lãng phí khi thành lập xong mà không tuyển sinh được.

Quan tâm đến hành lang pháp lý, ông Nguyễn Vinh San cho rằng, bên cạnh luật hóa “trường trung học nghề”, cần song song chuẩn bị các văn bản dưới luật hướng dẫn về chương trình tích hợp văn hóa - nghề, chuẩn đầu ra, giá trị và hiệu lực của văn bằng; chuẩn kiểm định cho trường trung học nghề, chuẩn nghề nghiệp cho giáo viên trường trung học nghề...

Tôi cơ bản đồng ý với việc xác lập giáo dục nghề nghiệp là một cấp học độc lập, gồm 2 bậc (trung học nghề và cao đẳng) và 3 trình độ đào tạo (sơ cấp, trung cấp, cao đẳng) như dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục. Thiết kế này giúp phân định rõ ràng cấu trúc hệ thống giáo dục quốc dân, tăng cường liên thông giữa các bậc đào tạo, phù hợp với Khung trình độ quốc gia và thông lệ quốc tế.
Tuy nhiên, cần lưu ý điều phối chặt chẽ với Luật Giáo dục nghề nghiệp; đề nghị bổ sung quy định giao rõ trách nhiệm của Luật Giáo dục nghề nghiệp trong việc quy định tiêu chí đầu ra của từng trình độ. Ngoài ra, để đảm bảo sự nhất quán, cần quy định cụ thể hơn mối quan hệ liên thông giữa giáo dục nghề nghiệp và giáo dục đại học, tránh chồng chéo về trách nhiệm quản lý. - Ông Bùi Hoài Sơn - Ủy viên chuyên trách, Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội.