Dự thảo về xử phạt khi xúc phạm nhà giáo: Bảo đảm tính khoa học, nhân văn

Cơ sở pháp lý cần thiết

Bộ GD&ĐT vừa công bố dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 04/2021/NĐ-CP ngày 22/1/2021 của Chính phủ về xử phạt hành chính trong lĩnh vực giáo dục để lấy ý kiến dư luận từ ngày 6 đến 16/10/2025 trước khi ban hành chính thức.

Tại Điều 26, bổ sung quy định phạt tiền từ 5 - 10 triệu đồng đối với hành vi xúc phạm danh dự, nhân phẩm; xâm phạm thân thể nhà giáo, cán bộ quản lý giáo dục, nhân viên trong cơ sở giáo dục nhưng chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự. Hành vi vi phạm về chính sách đối với nhà giáo sẽ bị phạt tiền từ 10 - 15 triệu đồng.

Dưới góc nhìn quản lý, bà Tạ Thị Thanh Bình - Hiệu trưởng Trường THCS Thanh Xuân (xã Nội Bài, Hà Nội), cho rằng dự thảo lần này giống với quy định hiện hành là nhà trường có quyền thành lập hội đồng kỷ luật khi có vụ việc học sinh vi phạm kỷ luật, tùy theo mức độ vi phạm của học sinh mà sẽ ra hình thức kỷ luật tương ứng.

Dự thảo sẽ căn cứ theo Thông tư 32/2020 của Bộ GD&ĐT, hội đồng kỷ luật có thể ra hình thức kỷ luật đình chỉ học tập có thời hạn để gia đình giáo dục con em mình, hết thời hạn này thì học sinh tiếp tục được trở lại trường. Dự thảo mới tuy không có quy định hình thức kỷ luật đình chỉ học của học sinh nhưng lại bổ sung mức xử phạt hành chính và buộc cách ly tạm thời khỏi môi trường học tập.

Theo bà Bình, những điều này khá hợp lý và làm cho các nhà quản lý giáo dục và nhà giáo yên tâm hơn, an toàn hơn và sẽ được bảo vệ sức khỏe, tính mạng, danh dự và nhân phẩm trước những rủi ro từ những hành vi bạo lực của học sinh đối với những cán bộ, giáo viên, nhân viên trong nhà trường.

“Việc bổ sung thêm hình thức xử phạt hành chính và cách ly tạm thời khỏi môi trường học tập cũng tương xứng với việc đình chỉ học tạm thời. Dù vậy, các em vẫn được đến trường trong thời gian bị kỷ luật nhưng sẽ phạt lao động hoặc phải chịu môi trường giáo dục chuyên biệt, tư vấn tâm lý để dần ổn định, nhận thức đúng để tiến bộ hơn, trưởng thành hơn”, bà Tạ Thị Thanh Bình bày tỏ.

Hơn 20 năm gắn bó với giáo dục Thủ đô, ông Nguyễn Cao Cường – Hiệu trưởng Trường THCS Thái Thịnh (phường Đống Đa), cho biết trong môi trường học đường không ai mong muốn bị xử phạt nhưng rất cần các quy định cụ thể để thấy được tính nghiêm minh của pháp luật. Các hành vi xúc phạm, xâm phạm nhà giáo là không thể chấp nhận và sẽ bị xử lý bằng hình thức xử phạt hành chính rõ ràng.

“Đây là cơ sở pháp lý bảo vệ nhà giáo khỏi các hành vi bạo lực thể chất và tinh thần. Việc xử lý nghiêm các hành vi xâm phạm nhà giáo cũng là một phần trong nỗ lực góp phần nhằm ngăn ngừa bạo lực học đường, hướng tới xây dựng môi trường học tập an toàn, lành mạnh. Tuy nhiên, nếu tách học sinh ra khỏi môi trường học tập thì tách đi đâu, lực lượng nào hỗ trợ cũng cần phải làm rõ”, ông Cường nêu quan điểm.

Cần tính đến yếu tố tâm lý học sinh

Ở góc nhìn thận trọng hơn, ông Hà Văn Hải - Hiệu trưởng Trường THPT Mỹ Tho (tỉnh Ninh Bình), cho hay việc phạt tiền trực tiếp có thể gây áp lực tài chính, tâm lý lên học sinh và gia đình, đồng thời chưa thật sự phù hợp với nguyên tắc giáo dục phục hồi và Luật Trẻ em năm 2016.

Thay vào đó, nên hướng tới các hình thức răn đe mang tính giáo dục hơn như: Yêu cầu học sinh xin lỗi công khai và cam kết sửa đổi hành vi, tham gia lớp giáo dục đạo đức, kỹ năng sống, lao động công ích hoặc bồi thường chi phí khắc phục hậu quả nếu có.

Về biện pháp cách ly tạm thời hoặc chuyển đến cơ sở giáo dục chuyên biệt, đây là sáng kiến tiến bộ. Để tránh lạm dụng và bảo vệ quyền học tập của trẻ, cần có hướng dẫn rõ ràng về thẩm quyền, thời hạn và điều kiện áp dụng, đồng thời thực hiện với sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường, gia đình, cơ quan y tế và cơ quan quản lý giáo dục.

“Việc xử lý các hành vi vi phạm trong môi trường học đường không chỉ trừng phạt, mà còn phải là cơ hội giáo dục, rèn luyện kỹ năng sống, hình thành nhân cách và ý thức cộng đồng cho học sinh. Các biện pháp pháp lý cần song hành với công tác phòng ngừa, tư vấn, hòa nhập và hỗ trợ tâm lý để vừa bảo vệ nhà giáo, vừa giúp học sinh sửa chữa hành vi, hòa nhập trở lại cộng đồng”, ông Hà Văn Hải nói.

Là chuyên gia tâm lý giáo dục, TS Vũ Việt Anh - Tổng Giám đốc Học viện Thành Công, nhấn mạnh dự thảo lần này Bộ GD&ĐT công bố là bước tiến đúng hướng nhưng cần triển khai có lộ trình, nhân văn và khoa học. Trong môi trường giáo dục hiện đại, tôn trọng không chỉ là giá trị đạo đức, mà còn là nguyên tắc pháp lý.

“Tôi đồng tình với quy định phạt tiền (5 - 10 triệu đồng) trong Điều 26 như một biểu tượng răn đe và khẳng định tính pháp quyền trong nhà trường. Tuy nhiên, chúng ta cần hiểu rõ đây không phải là hình phạt trừng trị, mà là thông điệp: Học sinh dù đang ngồi trên ghế nhà trường vẫn là công dân, mọi công dân đều phải biết chịu trách nhiệm cho hành vi của mình”, TS Vũ Việt Anh khẳng định.

Phạt tiền không phải mục tiêu, mà là công cụ nhắc nhở. Điều quan trọng là phải phân loại đối tượng áp dụng và mục đích giáo dục. Với học sinh dưới 16 tuổi, hình thức phạt tiền chắc chắn sẽ do phụ huynh chịu trách nhiệm pháp lý, nhưng song song cần thay thế bằng biện pháp giáo dục phục hồi như tham gia khóa học kỹ năng kiểm soát cảm xúc, lao động công ích trong trường hoặc hoạt động thiện nguyện vì cộng đồng…

“Kỷ luật tích cực chính là nền tảng của giáo dục nhân văn. Điều 26 là bước chuyển từ tư duy “răn đe” sang “phục hồi” trong giáo dục Việt Nam. Nếu được triển khai đúng cách và có lộ trình, hỗ trợ tâm lý cùng cơ chế giám sát minh bạch thì quy định này không làm mất đi tính nhân văn của giáo dục, mà nâng tầm kỷ luật học đường thành văn hóa tôn trọng. Chúng ta cần một nền giáo dục biết bảo vệ cả người dạy lẫn người học bằng luật pháp, lòng nhân từ và cả sự thấu hiểu”, TS Vũ Việt Anh phân tích.

Với học sinh vi phạm có thể được mời lên Phòng Tâm lý học đường để được tư vấn, phân tích về nội quy của nhà trường. Ảnh minh họa: Đình Tuệ

Cơ sở pháp lý cần thiết

Cần tính đến yếu tố tâm lý học sinh

“Kỷ luật tích cực chính là nền tảng của giáo dục nhân văn. Điều 26 là bước chuyển từ tư duy “răn đe” sang “phục hồi” trong giáo dục Việt Nam. Nếu được triển khai đúng cách và có lộ trình, hỗ trợ tâm lý cùng cơ chế giám sát minh bạch thì quy định này không làm mất đi tính nhân văn của giáo dục, mà nâng tầm kỷ luật học đường thành văn hóa tôn trọng. Chúng ta cần một nền giáo dục biết bảo vệ cả người dạy lẫn người học bằng luật pháp, lòng nhân từ và cả sự thấu hiểu”, TS Vũ Việt Anh phân tích.