Những câu hỏi ấy không chỉ là trăn trở của thầy Nguyễn Quốc Đại, giáo viên một trường THPT ở Ninh Bình mà còn là băn khoăn chung của phụ huynh, chuyên gia giáo dục trong bối cảnh Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) chuẩn bị thực hiện nhiệm vụ mà Thủ tướng giao năm 2027 thí điểm tổ chức thi tốt nghiệp THPT trên máy tính, tiến tới áp dụng toàn quốc sau năm 2030. Đây cũng là bước đi cụ thể hóa Nghị quyết 71-NQ/TW của Bộ Chính trị về đổi mới căn bản giáo dục, đào tạo và chuyển đổi số toàn diện trong ngành.
Theo kế hoạch vào tháng 4 - 5/2026, Bộ GD&ĐT sẽ tổ chức thi thử nghiệm cho khoảng 100.000 thí sinh. Đây được coi là phép thử quan trọng trước khi chính thức thí điểm năm 2027.
Thực tế ý tưởng tổ chức kỳ thi số hóa thực ra đã được nhắc tới từ 2019, nhưng vì nhiều lý do chưa triển khai. Trong khi đó, một số đại học đã đi trước như Đại học Bách khoa Hà Nội, Đại học Quốc gia Hà Nội đã áp dụng thi đánh giá năng lực, đánh giá tư duy trên máy tính; thí sinh mỗi người một mã đề riêng, làm xong biết kết quả ngay, dữ liệu lưu trữ toàn bộ, gian lận có thể bị phát hiện tức thì.
Ở khối phổ thông, một số trường tư như THCS & THPT Lương Thế Vinh (Hà Nội) cũng đã cho hàng nghìn học sinh làm bài kiểm tra qua phần mềm riêng. Theo đó, gần 4.000 thí sinh vào lớp 6 thi trên máy tính. Nhà trường phải chia thành 4 ca thi, bố trí giáo viên giám sát từng phòng, dù vất vả, song kết quả minh bạch, học sinh phấn khởi vì biết điểm ngay.
“Chúng tôi muốn học sinh quen dần với hình thức thi hiện đại. Sau khi nộp bài, các em biết điểm ngay, vừa minh bạch vừa tiết kiệm công sức chấm”, bà Văn Thùy Dương, Phó Hiệu trưởng nhà trường chia sẻ.
Các chuyên gia ủng hộ cho rằng thi trên máy tính sẽ mang lại nhiều ưu điểm, giảm tải khâu in sao, vận chuyển đề thi và công bố kết quả nhanh chóng, minh bạch; hạn chế tiêu cực nhờ hệ thống giám sát và mã hóa dữ liệu. Đặc biệt, học sinh được tiếp cận hình thức thi hiện đại, đồng bộ với xu thế quốc tế.
PGS.TS. Nguyễn Phong Điền, Phó Giám đốc Đại học Bách khoa Hà Nội nhấn mạnh: “Điều quan trọng nhất là ngân hàng đề chuẩn hóa. Khi đó, thi trên giấy hay trên máy đều đảm bảo công bằng. Ưu điểm của thi máy tính là độ chính xác cao, kết quả khách quan và chống gian lận tốt hơn”.
Tuy vậy, triển khai trên phạm vi toàn quốc không hề đơn giản. Với 1,1 triệu thí sinh, yêu cầu cơ sở vật chất là rất lớn. Không chỉ các vùng sâu vùng xa, ngay tại Hà Nội, nhiều trường THPT có phòng máy nhưng chỉ đủ cho vài trăm học sinh. Nếu thi cùng lúc, sẽ thiếu máy tính, trong khi đầu tư đồng loạt gây áp lực ngân sách.
Theo PGS.TS. Nguyễn Phong Điền, giải pháp khả thi là tổ chức nhiều đợt thi. Tuy nhiên, điều này lại đặt ra yêu cầu khắt khe về đề thi: “Các đợt thi phải đồng đều về độ khó, ngân hàng đề đủ lớn và được bảo mật tuyệt đối. Đây là thách thức không nhỏ với cơ quan ra đề”.
Ngoài ra, vấn đề bảo trì, lưu giữ máy tính sau mỗi kỳ thi cũng cần tính toán. Nhiều ý kiến đề xuất số máy này có thể phục vụ dạy học và đào tạo kỹ năng số cho học sinh trong năm học.
Bộ GD&ĐT khẳng định chưa thể triển khai đồng loạt. Trước mắt, kỳ thi tốt nghiệp trên máy tính sẽ chỉ thí điểm ở một số địa phương có đủ điều kiện hạ tầng, từ năm 2027. Bộ cũng đang xây dựng lộ trình chuẩn bị gồm: chuẩn hóa ngân hàng đề, đầu tư cơ sở vật chất, tăng cường an ninh mạng, xây dựng quy chế thi mới. Mục tiêu đến sau năm 2030, hình thức thi này sẽ được áp dụng rộng rãi trên toàn quốc.
Thứ trưởng Bộ GD&ĐT Phạm Ngọc Thưởng nhấn mạnh: “Thi trên máy tính là xu hướng tất yếu. Nhưng phải đi từng bước chắc chắn, không để học sinh vùng khó khăn bị thiệt thòi. Mục tiêu cuối cùng là một kỳ thi công bằng, an toàn và hiện đại”.
Thi tốt nghiệp THPT trên máy tính là xu thế tất yếu, mở ra viễn cảnh một kỳ thi công bằng, hiện đại, giảm thiểu gian lận. Nhưng giấc mơ số hóa ấy chỉ thành hiện thực nếu giải được bài toán kép: vừa có ngân hàng đề đủ chuẩn, vừa có hạ tầng đồng bộ từ thành phố tới miền núi.
Đây cũng là chia sẻ kỳ vọng của thầy Đại: “Thi trên máy tính có nhiều ưu điểm, nhưng nếu không chuẩn bị kỹ, sẽ tạo thêm áp lực chứ chưa chắc đã nâng chất lượng. Điều quan trọng nhất là phải công bằng cho mọi thí sinh, từ nông thôn đến thành thị”.
