Triển khai nhiệm vụ năm học mới: Tạo bước đột phá cho vùng kinh tế trọng điểm

Mô hình liên kết giữa doanh nghiệp - nhà trường được xem là chìa khóa để đào tạo nhân lực chất lượng cao, đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế và hội nhập quốc tế.

Doanh nghiệp làm trung tâm chiến lược

ThS Hồ Đức Sinh cho biết, Trường Đại học Công nghệ TPHCM sẽ tiếp tục tăng cường liên kết giữa nhà trường, doanh nghiệp và sinh viên theo hướng bền vững và thực chất. Nhà trường định hướng hợp tác chiến lược với doanh nghiệp trong xây dựng chương trình, giảng dạy, nghiên cứu. Bên cạnh đó, trường sẽ mở rộng cơ hội trải nghiệm thực tập, việc làm bán thời gian và phát triển không gian khởi nghiệp để sinh viên “học đi đôi với hành”. Các diễn đàn nghề nghiệp, ngày hội việc làm và ứng dụng dữ liệu số cũng được tổ chức thường xuyên nhằm quản lý, đánh giá hiệu quả hợp tác ba bên.

Trong bức tranh phát triển kinh tế - xã hội của vùng Đông Nam Bộ, giáo dục nghề nghiệp ngày càng đóng vai trò then chốt. Đây là nguồn cung cấp trực tiếp lực lượng lao động kỹ năng, góp phần duy trì hoạt động liên tục của các khu công nghiệp và khu công nghệ cao. Tuy nhiên, để đáp ứng yêu cầu của quá trình hội nhập, giáo dục nghề nghiệp không chỉ dừng lại ở việc truyền nghề mà cần phải hiện đại hóa toàn diện, gắn kết chặt chẽ với nhu cầu thực tiễn của thị trường.

ThS Lê Thiên Huy - Hiệu trưởng Trường Cao đẳng nghề Hoa Sen khẳng định, mô hình liên kết đào tạo mang lại ba lợi ích cốt lõi cho sinh viên. Thứ nhất, sinh viên có cơ hội trải nghiệm thực tế và sẵn sàng bước vào môi trường làm việc chuyên nghiệp ngay sau khi tốt nghiệp.

Thứ hai, quá trình tương tác với doanh nghiệp giúp các em tiếp thu tư duy vận hành, quy trình quản lý và văn hóa tổ chức, từ đó thúc đẩy đổi mới sáng tạo. Cuối cùng, những sinh viên ấp ủ ý tưởng khởi nghiệp sẽ tiếp nhận cái nhìn thực tế về thị trường, xác định thời điểm phù hợp, kỹ năng cần trang bị và thách thức phải đối mặt, thay vì chỉ xây dựng kế hoạch trên lý thuyết.

Để hiện thực hóa tầm nhìn đó, Trường Cao đẳng nghề Hoa Sen đặt doanh nghiệp làm trung tâm trong chiến lược phát triển. Ông Lê Thiên Huy cho biết, nhà trường thường xuyên cập nhật “lõi” chương trình đào tạo dựa trên nhu cầu thực tế, mời chuyên gia và quản lý từ doanh nghiệp trực tiếp giảng dạy, đồng thời tận dụng lợi thế tọa lạc tại Công viên Phần mềm Quang Trung để kết nối cộng đồng doanh nghiệp. “Mô hình này không chỉ giải quyết bài toán nhân lực cho doanh nghiệp mà còn thu hút đầu tư, phát triển kinh tế địa phương khi sinh viên tự tin trở về cống hiến”, ông Huy chia sẻ.

ThS Lê Hoàng Bình Nguyên - Phó Hiệu trưởng Phụ trách đào tạo Trường Cao đẳng An ninh mạng iSPACE (phường Thủ Đức, TPHCM) nhận định, đây là sự chuyển dịch chiến lược từ “đào tạo theo cái mình có” sang “đào tạo theo cái thị trường cần”. Trong bối cảnh Đông Nam Bộ đang điều chỉnh cơ cấu kinh tế, đầu tư cho giáo dục nghề nghiệp trở nên cấp bách. Liên kết với doanh nghiệp là cách hữu hiệu nhất để thu hẹp khoảng cách giữa giảng đường và thực tiễn.

Tại iSPACE, phương châm “Learning by Doing” được cụ thể hóa qua mạng lưới kết nối doanh nghiệp từ khâu xây dựng chương trình đến đánh giá năng lực sinh viên. Bên cạnh thế mạnh về an ninh mạng, trường đã mở rộng đào tạo sang các ngành “nóng” như công nghệ ô tô, chăm sóc sức khỏe - sắc đẹp và ngoại ngữ, đón đầu xu hướng phát triển của vùng. Mô hình này còn hình thành hệ sinh thái học tập và sáng tạo, nơi sinh viên vừa học trên lớp, vừa tham gia dự án thực tế dưới sự hướng dẫn của chuyên gia, ươm mầm ý tưởng khởi nghiệp.

Từ góc độ doanh nghiệp, ông Huỳnh Trọng Văn - Giám đốc điều hành Công ty Cổ phần Đầu tư và Hỗ trợ khởi nghiệp đổi mới sáng tạo, đánh giá cao quyết định đẩy mạnh đầu tư vào giáo dục đại học, giáo dục nghề nghiệp của TPHCM cùng các tỉnh lân cận. Theo ông, mục tiêu đến năm 2030 có 3 triệu doanh nghiệp trên cả nước, đồng nghĩa với nhu cầu tương ứng về nhân sự chất lượng cao.

Thế hệ sinh viên hiện nay sở hữu lợi thế về công nghệ và tư duy đổi mới, nhưng còn thiếu kinh nghiệm thực chiến. Vì thế, sự phối hợp giữa trường học, doanh nghiệp, khu công nghiệp và cơ quan quản lý Nhà nước để tạo điều kiện cho sinh viên vừa học vừa làm, vừa nghiên cứu là hết sức cần thiết. Những sinh viên đã tích lũy đủ giờ thực tập có thể được miễn phần thực tập cuối khóa, thay vì coi đó chỉ là một thủ tục hành chính.

“Sự đổi mới không ngừng của TPHCM sẽ giúp chúng ta có một đội ngũ cử nhân trang bị đầy đủ kiến thức, kinh nghiệm, hoài bão lớn, sẵn sàng cạnh tranh và tạo sức bật cho Thành phố, đồng thời đóng góp vào sự phát triển chung của cả nước”, ông Huỳnh Trọng Văn bày tỏ kỳ vọng.

Lễ ký kết hợp tác doanh nghiệp tại Trường Đại học Công nghệ TPHCM. Ảnh: Lâm Ngọc

Chìa khóa hiện đại hóa

Nếu giáo dục nghề nghiệp nhấn mạnh “làm để học”, thì giáo dục đại học đang bước vào giai đoạn “học để đổi mới và dẫn dắt”. Trong bối cảnh đó, liên kết giữa nhà trường và doanh nghiệp được xem là “chìa khóa vàng” để hiện đại hóa giáo dục đại học, giúp sinh viên không chỉ nắm vững lý thuyết mà còn làm chủ công nghệ và tư duy sáng tạo.

ThS Hồ Đức Sinh - Giám đốc Trung tâm Hợp tác Doanh nghiệp, Trường Đại học Công nghệ TPHCM (HUTECH) cho biết, trung tâm chính là cầu nối giữa trường và doanh nghiệp. Nơi đây giúp sinh viên tiếp cận thực tiễn nghề nghiệp, đồng thời tạo cơ hội để doanh nghiệp tham gia trực tiếp vào quá trình đào tạo, đảm bảo sinh viên ra trường sở hữu kiến thức gắn liền kỹ năng.

Tại HUTECH, nhiều mô hình gắn kết đã trở thành hoạt động thiết thực. Nhà trường tổ chức ngày hội tuyển dụng riêng cho khối ngành kinh tế, khối ngành kỹ thuật - công nghệ; chương trình “Doanh nghiệp phỏng vấn tuyển dụng” cả trực tiếp lẫn trực tuyến; chương trình tham quan, thực tập học kỳ doanh nghiệp; các buổi tập huấn kỹ năng như “Chinh phục nhà tuyển dụng”, “Giao lưu cùng doanh nhân”, “Đối thoại cùng CEO”…

Trung tâm còn phối hợp với các khoa, viện để thiết kế chương trình đào tạo theo đơn đặt hàng của doanh nghiệp nhằm nâng cao năng lực nhân viên. Đồng thời, họ thường xuyên trao đổi với lãnh đạo doanh nghiệp, ban quản lý khu công nghiệp để nắm bắt nhu cầu nhân lực, nhất là ở những ngành mũi nhọn, then chốt phục vụ phát triển kinh tế.

Lễ tốt nghiệp của sinh viên Trường Cao đẳng An ninh mạng iSPACE. Ảnh: HUTECH

Không chỉ HUTECH, Trường Đại học Kinh tế - Tài chính TPHCM (UEF) cũng xây dựng chuỗi chương trình giúp sinh viên nghiên cứu, trải nghiệm thực tập và tham gia dự án thực tế cùng doanh nghiệp. ThS Chu Phương Nhung - giảng viên Trung tâm Đào tạo Thiết kế Dự án UEF - cho biết, Trung tâm đã triển khai học phần Thiết kế dự án, nơi sinh viên tự xây dựng và thực hiện ý tưởng sáng tạo.

Đơn vị này còn tổ chức các cuộc thi, triển lãm poster để sinh viên giới thiệu sản phẩm, nhận phản hồi từ giảng viên và chuyên gia. Các em cũng được khuyến khích tham gia cuộc thi khởi nghiệp trong và ngoài nước; qua đó, rèn luyện bản lĩnh, phát huy sáng tạo và mở rộng kết nối với hệ sinh thái đổi mới sáng tạo.

Tuy nhiên, ThS Nhung chỉ ra thách thức của mô hình liên kết này là duy trì kết nối lâu dài, bền vững với doanh nghiệp. Nhà trường luôn phải cân bằng yêu cầu học thuật với tính thực tiễn, trong khi huy động nguồn lực công nghệ và phối hợp liên ngành vẫn còn hạn chế.

ThS Hồ Đức Sinh bổ sung thêm, hiện nay, công nghệ và thị trường lao động thay đổi nhanh chóng, còn chương trình đào tạo mất thời gian để cập nhật. Trong khi đó, kỹ năng số và ngoại ngữ của sinh viên chưa đồng đều, tạo khoảng cách giữa kỳ vọng của doanh nghiệp và năng lực thực tế.

“Bài toán đặt ra cho các trường là dung hòa giữa lý thuyết và thực tiễn, giữa nhu cầu ngắn hạn của thị trường và mục tiêu đào tạo dài hạn. Với định hướng ứng dụng, HUTECH có sự linh hoạt trong cập nhật chương trình để đáp ứng sát thực tế”, ông Hồ Đức Sinh nhấn mạnh.

Giảng viên Trường Đại học Kinh tế - Tài chính TPHCM trong khóa tập huấn về thiết kế dự án. Ảnh: UEF

Dẫn dắt đổi mới sáng tạo và hội nhập quốc tế

Ở góc nhìn vĩ mô, PGS.TS Nguyễn Xuân Tế - nguyên Hiệu trưởng Trường Cán bộ Quản lý Giáo dục TPHCM khẳng định, giáo dục đại học không chỉ liên kết với công nghệ mà còn gắn với hội nhập quốc tế, nâng cao năng lực cạnh tranh của các trường Việt Nam trên bản đồ thế giới.

Để hiện đại hóa, phải tháo gỡ điểm nghẽn về thể chế, phát huy mạnh quyền tự chủ của các trường đại học, theo PGS.TS Nguyễn Xuân Tế, nếu không nâng tầm đội ngũ giảng viên và cán bộ quản lý, khó đáp ứng yêu cầu trong kỷ nguyên mới. Việc ứng dụng trí tuệ nhân tạo và hội nhập sâu trong toàn cầu hóa đòi hỏi đại học Việt Nam phải thực sự đổi mới, không dừng ở khẩu hiệu.

Bên cạnh đó, các trường cần tập trung nghiên cứu, khuyến khích đổi mới sáng tạo. Ở nhiều quốc gia, đại học nghiên cứu chính là động lực phát triển kinh tế - xã hội. Ở Việt Nam, dù lĩnh vực này còn hạn chế, tín hiệu tích cực là cả khối công lập lẫn tư thục đều đang khởi động mạnh mẽ.

Thực tế cho thấy, nhiều trường đại học như: Đại học Bách khoa (Đại học Quốc gia TPHCM), Việt Đức, Văn Lang… đã đầu tư trung tâm nghiên cứu, phòng thí nghiệm hiện đại và tăng cường hợp tác quốc tế. Không ít công trình của giảng viên, sinh viên được công bố trên tạp chí uy tín, khẳng định vị thế học thuật của Việt Nam.

Xu hướng gắn nghiên cứu với doanh nghiệp càng rõ nét khi nhiều trường triển khai dự án hợp tác công - tư: doanh nghiệp tài trợ phòng thí nghiệm, đặt hàng nghiên cứu; giảng viên và sinh viên trực tiếp triển khai. Đây là mô hình đôi bên cùng có lợi: doanh nghiệp sở hữu sản phẩm đổi mới, trường có công trình khoa học, sinh viên học tập trong môi trường thực tế.

Về liên kết giữa trường đại học và doanh nghiệp, PGS.TS Nguyễn Xuân Tế cho rằng, vấn đề không nằm ở chữ “đúng” hay “sai” mà ở cách thức tổ chức triển khai sao cho hiệu quả. Nghị quyết 71-NQ/TW của Bộ Chính trị đã chỉ rõ điểm nghẽn lớn nhất hiện nay là thể chế. Vì vậy, muốn tạo đột phá, phải tập trung tháo gỡ vướng mắc về thể chế và phát huy mạnh quyền tự chủ của các trường đại học. Đây chính là bí quyết để đưa giáo dục đại học Việt Nam phát triển bền vững.

Từ thực tiễn tại khu vực Đông Nam Bộ, đại học nghiên cứu không chỉ là xu hướng tất yếu mà còn là động lực để Việt Nam hội nhập quốc tế. Khi tri thức mới được tạo ra ngay trong các phòng thí nghiệm trong nước, chúng ta sẽ chủ động hơn trong cạnh tranh, không phụ thuộc hoàn toàn vào chuyển giao công nghệ từ bên ngoài.

Nhiều tập đoàn đa quốc gia khi ra quyết định đầu tư không chỉ quan tâm đến ưu đãi thuế mà còn đặt chất lượng nguồn nhân lực tại chỗ lên hàng đầu. Theo ThS Lê Hoàng Bình Nguyên, nếu chứng minh được khả năng cung ứng đội ngũ lao động tay nghề cao, chúng ta sẽ có lợi thế lớn. Tuy nhiên, thách thức hiện nay là phải liên tục nâng cấp trang thiết bị, sắp xếp lịch trình phù hợp giữa giảng viên và chuyên gia.
Ông Lê Hoàng Bình Nguyên đề xuất xây dựng cơ chế điều phối chung, cũng như thiết lập một nền tảng kết nối cấp vùng giữa nhà trường và doanh nghiệp. Mục tiêu là tối ưu hóa nguồn lực, đồng thời hình thành thị trường lao động minh bạch và năng động, đáp ứng kịp thời yêu cầu của nhà đầu tư.

Sinh viên Trường Đại học Tôn Đức Thắng trong giờ nghiên cứu khoa học. Ảnh: TDTU

Doanh nghiệp làm trung tâm chiến lược

ThS Hồ Đức Sinh cho biết, Trường Đại học Công nghệ TPHCM sẽ tiếp tục tăng cường liên kết giữa nhà trường, doanh nghiệp và sinh viên theo hướng bền vững và thực chất. Nhà trường định hướng hợp tác chiến lược với doanh nghiệp trong xây dựng chương trình, giảng dạy, nghiên cứu. Bên cạnh đó, trường sẽ mở rộng cơ hội trải nghiệm thực tập, việc làm bán thời gian và phát triển không gian khởi nghiệp để sinh viên “học đi đôi với hành”. Các diễn đàn nghề nghiệp, ngày hội việc làm và ứng dụng dữ liệu số cũng được tổ chức thường xuyên nhằm quản lý, đánh giá hiệu quả hợp tác ba bên.

Chìa khóa hiện đại hóa

Dẫn dắt đổi mới sáng tạo và hội nhập quốc tế

Nhiều tập đoàn đa quốc gia khi ra quyết định đầu tư không chỉ quan tâm đến ưu đãi thuế mà còn đặt chất lượng nguồn nhân lực tại chỗ lên hàng đầu. Theo ThS Lê Hoàng Bình Nguyên, nếu chứng minh được khả năng cung ứng đội ngũ lao động tay nghề cao, chúng ta sẽ có lợi thế lớn. Tuy nhiên, thách thức hiện nay là phải liên tục nâng cấp trang thiết bị, sắp xếp lịch trình phù hợp giữa giảng viên và chuyên gia.
Ông Lê Hoàng Bình Nguyên đề xuất xây dựng cơ chế điều phối chung, cũng như thiết lập một nền tảng kết nối cấp vùng giữa nhà trường và doanh nghiệp. Mục tiêu là tối ưu hóa nguồn lực, đồng thời hình thành thị trường lao động minh bạch và năng động, đáp ứng kịp thời yêu cầu của nhà đầu tư.