Dự kiến bỏ quy định học vượt lớp: Nhìn nhận thấu đáo

Bà Phan Thị Hằng Hải và học sinh Trường THPT Kim Ngọc, Vĩnh Phúc trong lễ bế giảng năm học 2024 - 2025. Ảnh: Khôi Nguyên

Phù hợp thực tiễn

Dự thảo Luật Giáo dục sửa đổi dự kiến bỏ quy định về học vượt lớp với học sinh phổ thông đang thu hút sự quan tâm của nhiều chuyên gia giáo dục, cán bộ quản lý.

Bà Tạ Thị Thanh Bình - Hiệu trưởng Trường THCS Thanh Xuân (Sóc Sơn, Hà Nội) cho hay: “Điều này hợp lý vì trong giai đoạn hiện nay, Nhà nước quan tâm phát triển các vùng miền theo thế mạnh từng khu vực nhằm thu hẹp khoảng cách và xóa đi tư tưởng cục bộ, địa phương. Trẻ em trên cả nước được quan tâm, phát triển đồng đều ở mọi lứa tuổi”.

Trước kia, trẻ em vùng nông thôn hay khu vực miền núi, vùng sâu, xa còn gặp nhiều khó khăn nên thể lực và trí tuệ thua kém trẻ em ở thành phố, khu đô thị. Điều này dẫn đến thực trạng các em đến trường muộn hơn khoảng 1 tuổi. Đến nay, dù còn khó khăn nhưng khoảng cách giữa thành thị và nông thôn dần thu hẹp. Trẻ em nông thôn được quan tâm, nuôi dưỡng và học tập ở trường từ lứa tuổi mầm non. Do vậy, Luật Giáo dục sửa đổi quy định về trường hợp được học vượt lớp hay học chậm hơn so với lứa tuổi ở các vùng miền là phù hợp.

Bà Bình phân tích thêm, những em có năng lực vượt trội so với bạn cùng trang lứa không nên cho học vượt lớp vì như vậy sẽ ép “chín non”. Học sinh mất đi tuổi thơ trong sáng, không được vui chơi, sinh hoạt, học tập hay phát triển bình thường đúng với tâm sinh lý lứa tuổi.

Đồng tình với quan điểm nên bỏ quy định về việc cho học sinh học vượt lớp, bà Nguyễn Thị Vân Hồng - Hiệu trưởng Trường THCS Chương Dương (Hoàn Kiếm, Hà Nội) khẳng định, điều này góp phần giúp các em có được tuổi thơ trọn vẹn, phù hợp với tâm lý lứa tuổi chứ không nên tạo áp lực thêm.

Bà Hồng dẫn giải, theo khoản 2 Điều 28 Luật Giáo dục 2019, các trường hợp được học vượt lớp quy định: Học sinh học vượt lớp trong trường hợp phát triển sớm về trí tuệ. Ngoài ra, các trường hợp học ở độ tuổi cao hơn quy định, như học sinh lưu ban, vùng đặc biệt khó khăn, dân tộc thiểu số, khuyết tật, kém phát triển về thể lực hoặc trí tuệ, mồ côi không nơi nương tựa…

“Dự thảo Luật Giáo dục sửa đổi lần này cho phép Bộ GD&ĐT có thể ban hành các quy định chi tiết hơn, dễ dàng cập nhật cũng như điều chỉnh khi cần thiết, đáp ứng tốt hơn nhu cầu đa dạng của người học và thực tiễn giáo dục. Thay đổi này nhằm tăng tính linh hoạt và phù hợp với thực tiễn quản lý giáo dục”, bà Nguyễn Thị Vân Hồng trao đổi thêm.

Bà Tạ Thị Thanh Bình (thứ 3 từ phải sang) - Hiệu trưởng Trường THCS Thanh Xuân (Sóc Sơn, Hà Nội). Ảnh: Khôi Nguyên

Quy định lại chứ không nên bỏ

Theo quan điểm của nhà giáo Phan Thị Hằng Hải - Hiệu trưởng Trường THPT Kim Ngọc (Vĩnh Yên, Vĩnh Phúc), học vượt lớp cần thiết với những em có năng lực thực sự nổi trội. Trong thực tiễn, nhiều học sinh có năng khiếu đặc biệt, khả năng tiếp thu nhanh hơn so với độ tuổi trung bình. Bỏ quy định học vượt lớp có thể tạo ra sự thiếu công bằng cho người học đặc biệt.

Nếu không cho phép học vượt lớp, các em có thể bị gò bó trong môi trường học không phù hợp với trình độ nhận thức, từ đó giảm động lực học tập và hạn chế sự phát triển tài năng. Nhiều nước tiên tiến trên thế giới như Hoa Kỳ, Singapore, Phần Lan… đều duy trì cơ chế học vượt lớp có kiểm soát cho những học sinh xuất sắc.

“Học vượt lớp là một trong các hình thức cá thể hóa giáo dục. Thay vì bỏ, chúng ta nên thiết kế lại quy định theo hướng rõ ràng, minh bạch hơn, tiêu chí chặt chẽ. Trong đó có thể đánh giá học lực toàn diện, trí tuệ cảm xúc, khả năng thích nghi xã hội… của các em thì sẽ hợp tình, hợp lý hơn là bỏ hoàn toàn việc học vượt lớp”, Hiệu trưởng Trường THPT Kim Ngọc kiến nghị.

Từ thực tế cơ sở, ông Nguyễn Văn Đằng - Hiệu trưởng Trường THPT Lê Quý Đôn (Trực Ninh, Nam Định) cho rằng, quy định về học vượt lớp nên áp dụng đối với các trường chất lượng cao, trường chuyên. Nếu thực hiện đại trà sẽ dẫn tới tình trạng có nhiều học sinh vượt trội, như vậy phải có kế hoạch giáo dục riêng biệt để đánh giá các em theo tiêu chí khác nhau.

Nhiều năm gắn bó với ngành Giáo dục, ông Nguyễn Hữu Nhân - nguyên Trưởng phòng Chính trị Tư tưởng (Sở GD&ĐT TP Cần Thơ) nêu ý kiến, nhiều em có năng khiếu đặc biệt và bộc lộ sớm. Việc cho phép học vượt lớp phù hợp với năng lực thực tế của người học, giúp tiết kiệm thời gian, tránh phải nghe lại những kiến thức đã nắm được.

Có những học sinh chỉ mười mấy tuổi nhưng học vượt cấp, được coi là thần đồng, có khả năng đứng trên bục giảng. Vì vậy, chúng ta phải xây dựng bài kiểm tra đánh giá tổng thể chung, từ đó mới ra quyết định cho học sinh học vượt lớp. Nên có hội đồng khoa học cấp tỉnh để đảm bảo tính khách quan, chính xác, đánh giá toàn diện nhất.

“Bài kiểm tra đánh giá nếu được triển khai xây dựng bên cạnh yêu cầu kiến thức, người học còn phải đạt tiêu chí cụ thể về khả năng tư duy cũng như thể chất, tinh thần. Tránh việc cho vượt lớp do thấy học sinh có một số thành tích mà không qua kiểm tra đánh giá”, ông Nguyễn Hữu Nhân lưu ý.

Học sinh Trường THCS Chương Dương (Hoàn Kiếm, Hà Nội) trong lễ kết nạp Đoàn năm học 2024 - 2025. Ảnh: Khôi Nguyên

Hỗ trợ đúng cách thay vì “bình quân hóa”

Bày tỏ quan tâm đến quy định này, bà Trần Thị Hợi - Hiệu trưởng Trường Tiểu học Khánh Nhạc B (Yên Khánh, Ninh Bình) cho biết, không nên bỏ quy định cũ vì nhìn từ thực tế, nếu khả năng của học sinh vượt qua trình độ nhất định thì không lý gì bắt các em phải nghe lại kiến thức đã rõ.

“Chúng ta nên giữ nguyên quy định cũ vì tính hợp lý, giúp phát huy và khuyến khích những học sinh có năng lực đặc biệt. Khi giảng dạy những em này, tôi nhận thấy các em đã nắm được kiến thức không thích học nữa, chỉ muốn khám phá những cái mới. Việc bắt các em học lại dễ dẫn đến phản tác dụng”, bà Trần Thị Hợi băn khoăn.

Dự thảo Luật Giáo dục sửa đổi đề xuất bỏ quy định cho học sinh học vượt lớp là chủ trương đáng cân nhắc và phù hợp với định hướng giáo dục toàn diện, lấy người học làm trung tâm. Bà Võ Thị Phương Liên - thành viên Ban giám hiệu Trường Ngôi Sao Hoàng Mai (quận Hoàng Mai, Hà Nội) nêu quan điểm và phân tích:

Thứ nhất, học vượt lớp không phản ánh đầy đủ sự phát triển toàn diện của học sinh, đặc biệt ở lứa tuổi nhỏ. Trẻ có thể giỏi về học thuật nhưng chưa chắc đã trưởng thành về cảm xúc, kỹ năng xã hội hay khả năng thích nghi với môi trường học tập mới. Việc “nhảy lớp” đôi khi tạo ra áp lực vô hình, ảnh hưởng đến sự phát triển bền vững của học sinh.

Thứ hai, giáo dục hiện đại không chỉ đề cao tốc độ mà chú trọng chiều sâu, khả năng tự học, hợp tác và giải quyết vấn đề. Với một học sinh có năng lực nổi trội, thay vì vượt lớp, nhà trường hoàn toàn có thể thiết kế các chương trình học cá nhân hóa, thách thức hơn trong chính lớp học hiện tại, vừa giúp các em phát huy sở trường, vừa đảm bảo sự ổn định về tâm lý và hành vi.

Cuối cùng, bỏ quy định học vượt lớp giúp tạo sự công bằng trong giáo dục, tránh hiện tượng “chạy lớp” hoặc lợi dụng chính sách vì mục tiêu thành tích.

Tuy nhiên, bà Phương Liên cho rằng nếu bỏ quy định này, ngành Giáo dục cần có chính sách cụ thể để bồi dưỡng, phát triển tài năng trong trường phổ thông, đảm bảo học sinh có năng lực vượt trội được khuyến khích, hỗ trợ đúng cách thay vì bị “bình quân hóa”.

“Ngành Giáo dục có thể thiết kế chương trình học phân tầng theo mức độ nhận thức, trong đó học sinh có năng lực nổi trội được tiếp cận các nhiệm vụ mở rộng, nâng cao hơn, tham gia dự án nghiên cứu nhỏ, học liệu tích hợp liên môn.
Tăng cường hình thức học cá nhân hóa thông qua việc ứng dụng công nghệ thông tin, sử dụng các nền tảng học tập số để học sinh không vượt lớp nhưng vẫn vượt chuẩn. Phát triển các câu lạc bộ học thuật, đội tuyển học sinh giỏi, sân chơi khoa học - nghệ thuật trong nhà trường”, bà Võ Thị Phương Liên phân tích.