Biểu hiện của việc chưa chuyển từ “quản lý” sang “quản trị”
Ông Nguyễn Minh Tuấn, Hiệu trưởng Trường THCS Trung Hiếu (Trung Thành, Vĩnh Long) Vĩnh Long chỉ ra một số biểu hiện của việc nhà trường chưa chuyển từ quản lý sang quản trị.
Thứ nhất là kế hoạch phát triển nhà trường mang tính hình thức, thiếu chiến lược. Việc xây dựng kế hoạch năm học, kế hoạch phát triển trung hạn chỉ để "đối phó" với yêu cầu của cấp trên; nội dung chung chung, sao chép từ mẫu có sẵn, không gắn với đặc điểm thực tế của trường.
Thứ hai, chỉ đạo dạy học theo kiểu hành chính, thiếu linh hoạt; cán bộ quản lý tập trung vào kiểm tra sổ sách, giáo án, đánh giá giáo viên qua hồ sơ hơn là chất lượng thực tế trên lớp học.
Thứ ba, thiếu trao quyền và dân chủ trong nội bộ trường học. Mọi quyết định từ phân công chuyên môn, chọn người chủ trì hoạt động, đến kế hoạch thi đua… đều do ban giám hiệu quyết định, giáo viên chỉ thực hiện.
Thứ tư, chậm đổi mới trong ứng dụng công nghệ quản lý. Việc sử dụng phần mềm quản lý điểm, quản lý hồ sơ, dạy học trực tuyến còn lúng túng; thiếu hướng dẫn, thiếu tập huấn; nhiều trường vẫn làm việc bằng phương pháp thủ công.
Thứ năm, chưa có cơ chế phát hiện và nuôi dưỡng đội ngũ nhân sự tiềm năng. Việc phân công chuyên môn, đề bạt tổ trưởng/nhóm trưởng vẫn chủ yếu dựa trên thâm niên, chưa dựa vào năng lực đổi mới hay kỹ năng lãnh đạo.
Thứ sáu, thiếu liên kết với cộng đồng và bên ngoài. Cán bộ quản lý chưa có tư duy mở trong việc kết nối với doanh nghiệp, tổ chức xã hội, phụ huynh để tạo điều kiện học tập thực tế, trải nghiệm cho học sinh.
Thứ bảy, quản lý tài chính bị động, thiếu minh bạch; kinh phí hoạt động chủ yếu phụ thuộc ngân sách, việc xã hội hóa chỉ dừng ở việc "xin tài trợ", không có chiến lược huy động, phân bổ nguồn lực hiệu quả.
Vận dụng quản trị hiện đại trong nhà trường
Chia sẻ giải pháp về việc vận dụng các nguyên tắc quản trị hiện đại trong nhà trường, ông Nguyễn Minh Tuấn nhấn mạnh trước hết việc quản trị theo mục tiêu - lấy người học làm trung tâm. Theo đó, thay vì chỉ làm theo nhiệm vụ hành chính được giao, cần xác định tầm nhìn, sứ mệnh, mục tiêu chiến lược cho trường học. Mỗi kế hoạch, hoạt động phải hướng đến phát triển năng lực người học và phù hợp với bối cảnh thực tế.
Cùng với đó, quán triệt nguyên tắc minh bạch - dân chủ - trách nhiệm giải trình. Cụ thể, tăng cường công khai các kế hoạch, tiêu chí đánh giá, tài chính... để giáo viên, phụ huynh, học sinh được tham gia giám sát. Khuyến khích các tổ chuyên môn xây dựng kế hoạch dạy học, đổi mới phương pháp và tự chịu trách nhiệm trước hiệu quả.
Đồng thời, phân quyền và trao quyền hiệu quả. Tránh tình trạng hiệu trưởng ôm hết việc, thay vào đó là phân công rõ người - việc - trách nhiệm - quyền hạn cho từng vị trí. Giao quyền chủ động cho tổ trưởng chuyên môn, khuyến khích giáo viên trẻ làm chủ nhiệm, dẫn dắt câu lạc bộ, dự án trải nghiệm.
Ông Nguyễn Minh Tuấn cũng đề cập đến giải pháp quản trị trên nền tảng số và dữ liệu. Theo đó, sử dụng phần mềm quản lý trường học (EMIS, SMAS, VnEdu...) để ra quyết định dựa trên số liệu thay vì cảm tính. Quản lý chất lượng dạy học, đánh giá học sinh, năng lực giáo viên qua biểu đồ, báo cáo học thuật rõ ràng.
Một nội dung quan trọng là quản lý tài chính theo hướng mở, minh bạch, hiệu quả với việc đa dạng hóa nguồn lực; công khai và minh bạch các khoản thu chi; phân bổ ngân sách theo mục tiêu phát triển.
Trong đó, không chỉ phụ thuộc vào ngân sách nhà nước, nhà trường cần chủ động huy động xã hội hóa từ phụ huynh, doanh nghiệp; kết nối với các tổ chức phi chính phủ, quỹ giáo dục; tham gia các dự án, cuộc thi có tài trợ giáo dục.
Niêm yết công khai các khoản chi tiêu, thống nhất qua hội đồng nhà trường, đảm bảo “tiền đi đâu - cho ai - để làm gì” đều rõ ràng. Lấy ý kiến giáo viên về các khoản đầu tư lớn (mua sắm thiết bị, cải tạo phòng học…).
Không chia tiền bình quân cho các hoạt động, mà phải ưu tiên cho: đào tạo giáo viên, ứng dụng CNTT vàhọc liệu hiện đại, học sinh có hoàn cảnh đặc biệt cần hỗ trợ.
Với giải pháp quản trị nhân sự theo hướng mở, phát huy nội lực đội ngũ, ông Nguyễn Minh Tuấn cho rằng, cần tuyển chọn, phân công, sử dụng đúng năng lực, căn cứ vào năng lực thật sự chứ không chỉ bằng cấp, tuổi nghề. Đồng thời, sử dụng đánh giá đa chiều: tự đánh giá, học sinh - đồng nghiệp - tổ chuyên môn đánh giá.
Đánh giá và đãi ngộ dựa trên hiệu quả công việc, cụ thể: thiết lập hệ thống KPI giáo viên dựa trên kết quả học tập, sự tiến bộ của học sinh; mức độ đổi mới phương pháp, sáng kiến; tham gia hoạt động chuyên môn, cộng đồng.
Tạo động lực và cơ hội phát triển nghề nghiệp cho đội ngũ, như: cung cấp ngân sách và thời gian cho giáo viên học tập, tập huấn, nghiên cứu, làm dự án; khuyến khích giáo viên trẻ đăng ký đề tài, tổ chức câu lạc bộ, tham gia hội đồng chuyên môn các cấp.
Lãnh đạo nhà trường phải là người truyền động lực, tạo môi trường học tập, làm việc tích cực, cởi mở, tôn trọng sự khác biệt. Người cán bộ quản lý không còn là người kiểm soát mà phải là người kiến tạo và truyền cảm hứng. Việc vận dụng các nguyên tắc quản trị hiện đại, quản lý tài chính, nhân sự theo hướng mở không chỉ giúp nhà trường vận hành minh bạch, hiệu quả hơn, mà còn khơi dậy được nội lực đội ngũ, tạo môi trường giáo dục sáng tạo, nhân văn và phát triển bền vững.
Ông Nguyễn Minh Tuấn
