Giao thi tốt nghiệp THPT cho địa phương: Tất yếu trong bối cảnh đổi mới giáo dục

Kỳ thi tốt nghiệp THPT là một trong những kỳ thi quan trọng nhất của học sinh Việt Nam, đánh dấu bước chuyển quan trọng từ giáo dục phổ thông sang các bậc học cao hơn.



Trong những năm qua, kỳ thi tốt nghiệp THPT do Bộ GD-ĐT ra đề thi và tổ chức thống nhất cùng đợt thi và cùng đề thi trên toàn quốc, các khâu còn lại đã được giao cho địa phương chủ động thực hiện.

Kỳ thi có nhiều ưu điểm về tính công bằng, minh bạch và chuẩn hóa. Tuy nhiên, trong bối cảnh đổi mới giáo dục và nhu cầu phân cấp quản lý, mô hình này đang bộc lộ nhiều bất cập về tính linh hoạt, chi phí và sự phù hợp với điều kiện của địa phương.

Do vậy, việc xem xét phân cấp tổ chức kỳ thi cho các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương là một bước đi cần thiết và tất yếu để thích ứng với thực tiễn và cải cách toàn diện hệ thống giáo dục.

Tại sao cần phân cấp?



Tiến tới thi tốt nghiệp THPT: Địa phương tổ chức, trung ương giám sátĐỌC NGAY

Kỳ thi tốt nghiệp THPT với mục tiêu chính nhằm đánh giá đúng kết quả học tập của người học theo mục tiêu và yêu cầu cần đạt trong chương trình giáo dục phổ thông, đồng thời là căn cứ để xét công nhận tốt nghiệp THPT và làm một trong các cơ sở để đánh giá chất lượng dạy, học của các cơ sở giáo dục phổ thông và công tác chỉ đạo của các cơ quan quản lý giáo dục.

Trong bối cảnh hiện nay, Đảng và Chính phủ đã có chủ trương phân cấp mạnh mẽ trong quản lý giáo dục nhằm phát huy vai trò của các địa phương, đồng thời tăng cường tính tự chủ, sáng tạo trong công tác giáo dục. Trong đó, nhiều đề xuất về việc phân cấp cho các tỉnh tổ chức kỳ thi tốt nghiệp THPT được xem là bước đi phù hợp với chủ trương này.

Trước hết, mỗi tỉnh có điều kiện kinh tế - xã hội, cơ sở vật chất và trình độ giáo dục khác nhau. Việc phân cấp cho các địa phương tổ chức kỳ thi tốt nghiệp THPT giúp tạo sự linh hoạt và phù hợp với hoàn cảnh thực tế của từng vùng miền.

Các tỉnh có thể chủ động điều chỉnh công tác tổ chức, địa điểm thi sao cho thuận tiện và an toàn nhất cho học sinh. Đặc biệt với những vùng sâu, vùng xa, miền núi hay hải đảo, việc tổ chức thi theo địa phương sẽ giảm bớt khó khăn đi lại, giúp học sinh có cơ hội dự thi đầy đủ, công bằng hơn. Điều này hoàn toàn không trái với quy định tại điều 34, Luật Giáo dục 2019.

Thứ hai, chủ trương phân cấp mạnh mẽ trong quản lý giáo dục không chỉ khẳng định quyền tự chủ của các địa phương mà còn thúc đẩy nâng cao trách nhiệm và hiệu quả trong tổ chức các hoạt động giáo dục. Trong bối cảnh đó, đề xuất của TP.HCM về việc tổ chức kỳ thi riêng cho địa phương không chỉ là nhu cầu thực tiễn mà còn là hướng đi phù hợp với chính sách lớn của Đảng và Nhà nước, nhằm nâng cao chất lượng giáo dục theo từng vùng miền.

Thứ ba, dự thảo sửa đổi Luật Giáo dục 2019 để giao quyền cấp bằng tốt nghiệp THPT cho hiệu trưởng các trường THPT sẽ làm tăng vai trò, trách nhiệm của nhà trường trong công tác quản lý và kiểm tra, đánh giá học sinh.

Khi hiệu trưởng được quyền cấp bằng, nhà trường sẽ chủ động hơn trong việc tổ chức các kỳ kiểm tra/thi nội bộ, theo dõi chất lượng học tập, đồng thời nâng cao tinh thần trách nhiệm đối với kết quả của học sinh. Điều này cũng góp phần thúc đẩy phân cấp giáo dục, tạo ra môi trường linh hoạt và minh bạch hơn.

Đặc biệt, việc phân cấp tổ chức kỳ thi gắn liền với việc đổi mới dạy học và kiểm tra, đánh giá tại địa phương sẽ giúp kỳ thi phản ánh đúng năng lực và chất lượng học sinh.

Phân cấp, phân quyền là tất yếu



Lưu ý các điểm mới trong kỳ thi tốt nghiệp THPT 2025ĐỌC NGAY

Thứ nhất, chủ trương phân cấp, phân quyền trong quản lý nhà nước đang được Đảng và Chính phủ triển khai mạnh mẽ trên nhiều lĩnh vực, trong đó có lĩnh vực GD-ĐT. Hiện nay, sau khi sắp xếp lại đơn vị hành chính, cả nước dự kiến còn 34 đơn vị hành chính cấp tỉnh, mỗi địa phương có điều kiện kinh tế - xã hội, hạ tầng giáo dục và đặc điểm tự nhiên khác nhau.

Trong bối cảnh đó, việc tổ chức kỳ thi tốt nghiệp THPT theo mô hình tập trung, cùng thời điểm trên cả nước đang bộc lộ nhiều bất cập về tính linh hoạt, an toàn và hiệu quả, nhất là với các tỉnh miền núi, vùng sâu, vùng xa, nơi thường xuyên gặp khó khăn về giao thông, điều kiện thi cử và thời tiết khắc nghiệt.

Thứ hai, bảo đảm sự thống nhất trong chuỗi trách nhiệm. Tỉnh là đơn vị hành chính - quản lý trực tiếp trường phổ thông, hiểu rõ đặc thù địa phương và có đủ khả năng để tổ chức kỳ thi theo điều kiện thực tế.

Hơn nữa, trong bất kỳ hệ thống giáo dục nào, người cấp bằng cần đồng thời nắm hoặc kiểm soát quy trình đánh giá học sinh. Khi hiệu trưởng được trao quyền cấp bằng nhưng lại không có quyền quyết định hay tổ chức kỳ thi, thì chuỗi trách nhiệm bị gián đoạn và thiếu tính liên kết.

Thứ ba, tăng tính linh hoạt, giảm gánh nặng cho trung ương. Nếu địa phương chủ động tổ chức kỳ thi, Bộ GD-ĐT sẽ có điều kiện tập trung xây dựng chi tiết về yêu cầu cần đạt/chuẩn đầu ra của chương trình giáo dục phổ thông, ban hành cấu trúc ma trận và đặc tả chuẩn hóa chi tiết của đề thi tốt nghiệp THPT, tập huấn, hướng dẫn chuyên môn và giám sát chất lượng thay vì đang triển khai các công việc như hiện tại.

Nhiều quốc gia áp dụng thành công

Nhiều giải pháp khác cũng được sử dụng để triển khai hậu kiểm, khảo sát đánh giá năng lực chuẩn hóa độc lập quốc gia ở các lớp 9 hoặc lớp 12 để đối chứng khách quan với kết quả thi tốt nghiệp.

Từ đó, xây dựng bản đồ chất lượng giáo dục phổ thông toàn quốc, vừa minh bạch, vừa tạo động lực cải thiện thật sự. Từng bước chuyển sang thi trên máy, ứng dụng công nghệ số; số hóa quá trình thi, chấm thi, ứng dụng trí tuệ nhân tạo để phát hiện gian lận, nâng cao độ tin cậy, độ giá trị của kết quả thi, quy đổi điểm thi về thang điểm chung để đối sánh chất lượng toàn hệ thống để đảm bảo tính khách quan và công bằng khi địa phương tự tổ chức kỳ thi, giảm sự can thiệp của con người.

Phương pháp này đã được nhiều quốc gia trên thế giới áp dụng thành công trong các kỳ thi chuẩn hóa quốc gia và quốc tế, minh chứng rằng việc phân cấp tổ chức thi không đồng nghĩa với mất kiểm soát về chất lượng và công bằng trong đánh giá.

Giải quyết lo ngại gian lận thi cử

Một số ý kiến lo ngại rằng khi giao kỳ thi về cho địa phương, chất lượng kỳ thi sẽ khó kiểm soát, đặc biệt là các hành vi gian lận, "chạy theo thành tích" hay chênh lệch trình độ giữa các tỉnh.

Tuy nhiên, trong bối cảnh hiện nay, khoa học đo lường - đánh giá giáo dục hiện đại hoàn toàn có thể giải quyết các vấn đề này, với các giải pháp chính như áp dụng hệ thống ma trận, đặc tả đề thi chuẩn hóa; phân tích phổ điểm và giám sát dữ liệu thi bằng công nghệ; mối tương quan giữa kết quả thi và học lực năm học...

Những chỉ báo này giúp Bộ GD-ĐT xác định các địa phương cần thanh tra, kiểm tra chuyên sâu hoặc điều chỉnh chính sách cho phù hợp với xu hướng phân cấp, phân quyền.



Bộ GD-ĐT lưu ý tập huấn kỹ cho buổi thi tự chọn của kỳ thi tốt nghiệp THPT

'Thí sinh thuận lợi hơn khi chỉ ngồi tại một phòng thi nhưng cán bộ tại điểm thi sẽ vất vả hơn', GS.TS Huỳnh Văn Chương, cục trưởng Cục Quản lý chất lượng (Bộ GD-ĐT), nói khi kiểm tra việc chuẩn bị thi tốt nghiệp THPT ở Bắc Giang.

Đọc tiếp Về trang Chủ đề