Xây dựng phẩm chất công dân cho sinh viên trong thời kỳ mới

GD&TĐ - Giáo dục đạo đức công dân cho sinh viên Việt Nam theo tư tưởng Hồ Chí Minh là con đường đúng đắn để xây dựng thế hệ trí thức đủ đức, tài.



Nhiệm vụ quan trọng, cấp thiết

TS. Phạm Thị Thúy Vân - Khoa Giáo dục Chính trị, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2 nhận định, công tác giáo dục đạo đức công dân cho sinh viên thời gian qua đã mang lại những kết quả cụ thể. Nội dung, phương thức giáo dục từng bước đổi mới, tập trung nâng cao chất lượng đào tạo trong trường đại học; phát hiện, nêu gương người tốt, việc tốt; phát huy tính tích cực, tự giác trong tự bồi dưỡng, tự giáo dục, nâng cao trách nhiệm công dân trong mỗi sinh viên.

Bên cạnh đó, các phong trào do Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, Hội sinh viên phát động, như: “Sinh viên với biển, đảo Tổ quốc”, “Sinh viên Việt Nam, những câu chuyện đẹp”, “Tiếp sức mùa thi”, chiến dịch sinh viên tình nguyện “Mùa hè xanh”, đợt sinh hoạt chính trị “Tiếp lửa truyền thống - mãi mãi tuổi 20”, cuộc vận động “Tuổi trẻ Việt Nam học tập và làm theo lời Bác”, “Tuổi trẻ Việt Nam tiến bước dưới cờ Đảng”, “Tuổi trẻ sống đẹp, sống có ích”,… tạo môi trường thực tiễn sinh động để sinh viên rèn luyện và cống hiến.

Các nội dung đạo đức công dân theo tư tưởng Hồ Chí Minh được truyền tải tới sinh viên bằng nhiều phương thức mới, như sân khấu hóa, nghệ thuật hóa. Những công cụ truyền thông hiện đại, công nghệ mới bước đầu được tiếp cận và khai thác hiệu quả để tuyên truyền, vận động sinh viên.

Nhờ đó, sinh viên Việt Nam ngày càng có thêm nhiều cơ hội học tập, rèn luyện qua thực tiễn để trở thành những người công dân có ích cho xã hội.

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đã đạt được, vấn đề giáo dục đạo đức công dân cho sinh viên hiện nay vẫn còn nhiều hạn chế.

Nhiều tổ chức, cá nhân chưa nhận thức đúng, đủ tầm quan trọng của nhiệm vụ giáo dục đạo đức công dân, nâng cao trách nhiệm công dân đối với sinh viên, nhất là trong bối cảnh đất nước có nhiều thay đổi.

Tổ chức thực hiện các chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về công tác giáo dục đạo đức công dân cho sinh viên chưa kịp thời và hiệu quả; nhiều mục tiêu, chỉ tiêu chưa đạt yêu cầu.

Thực tế cho thấy, vẫn còn một bộ phận sinh viên chưa phát huy được tính tích cực, tự giác trong lao động, học tập, rèn luyện; chạy theo lối sống thực dụng; chưa ý thức được trách nhiệm của bản thân đối với gia đình, xã hội và đối với đất nước.

Vẫn còn một số sinh viên có biểu hiện “xa rời các giá trị đạo đức truyền thống thành tư tưởng hưởng thụ, ăn chơi, đua đòi, chịu tác động của tệ nạn xã hội, dễ bị dao động về mặt định hướng đạo đức và lối sống trong bối cảnh một nền kinh tế, xã hội mở cửa. Tình trạng sinh viên vi phạm pháp luật có xu hướng gia tăng cả về tính chất, mức độ nghiêm trọng của các vụ việc.

Từ thực trạng trên, đẩy mạnh giáo dục đạo đức công dân cho sinh viên Việt Nam là nhiệm vụ quan trọng, cấp thiết.



Nâng cao nhận thức, thúc đẩy trải nghiệm và nêu gương

Để nâng cao hiệu quả giáo dục đạo đức công dân cho sinh viên Việt Nam hiện nay theo tư tưởng Hồ Chí Minh, TS. Phạm Thị Thúy Vân cho rằng, cần thực hiện một số biện pháp chủ yếu.

Thứ nhất, cần nâng cao nhận thức và tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo của các trường đại học trong giáo dục đạo đức công dân cho sinh viên theo tư tưởng Hồ Chí Minh.

Thực hiện lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh về xây dựng đạo đức công dân, trước yêu cầu của tình hình mới, trường đại học cần có biện pháp cụ thể, thiết thực để nâng cao hiệu quả công tác giáo dục đạo đức công dân cho sinh viên.

Trong nội dung giáo dục đạo đức công dân, cần chú trọng bồi dưỡng, giáo dục, giác ngộ lý tưởng, truyền thống đạo đức cách mạng, giúp sinh viên rèn luyện bản lĩnh chính trị vững vàng, vượt qua mọi khó khăn, nâng cao nhận thức về vị trí, vai trò của sinh viên trong phát triển kinh tế - xã hội; giáo dục, bồi đắp lòng yêu nước, ý chí tự tôn, tự cường dân tộc.

Đảng uỷ, Ban giám hiệu nhà trường cần tiếp tục phối hợp với Phòng công tác Chính trị - Học sinh, sinh viên và các khoa, bộ môn giảng dạy về Lý luận chính trị trong công tác giáo dục đạo đức công dân, giúp sinh viên hiểu rõ trách nhiệm của mình trong bối cảnh của thời đại mới.

Công tác giáo dục đạo đức công dân cũng giúp sinh viên hiểu đầy đủ trách nhiệm của sinh viên hiện nay. Những trách nhiệm này được quy định trong Hiến pháp về quyền và nghĩa vụ thanh niên, sinh viên; Luật Thanh niên năm 2020.

Bên cạnh đó, tích cực tổ chức cho sinh viên học tập chính trị, nội quy, quy chế của trường, nhất là sinh viên năm thứ nhất. Nâng cao giáo dục đạo đức công dân cho sinh viên thông qua hoạt động ngoại khoá, sinh hoạt câu lạc bộ, giao lưu tạo cơ hội cho sinh viên có nhận thức đúng đắn trong việc rèn luyện đạo đức công dân.

Hai là, tiếp tục đẩy mạnh phong trào thi đua “Người tốt, việc tốt”, thực hiện nói đi đôi với làm, nêu gương về trách nhiệm công dân trong sinh viên. Nêu gương trong giáo dục đạo đức công dân đòi hỏi các lực lượng tham gia giáo dục phải tuân thủ nguyên tắc nói đi đôi với làm; không ngừng tự hoàn thiện nhân cách của mình để trở thành tấm gương sáng về mọi mặt cho sinh viên noi theo.

Bên cạnh đó, các hình tượng mẫu mực trong xã hội về việc thực hiện đạo đức công dân cũng cần nêu cao. Đồng thời, chỉ ra và phê phán những gương mờ, gương xấu để sinh viên biết mà không mắc phải.

Ba là, giáo dục đạo đức công dân cho sinh viên thông qua các hoạt động trải nghiệm, gắn lý luận với thực tiễn. Theo đó, đối với hoạt động dạy học trong nhà trường, việc đổi mới nội dung, chương trình và phương pháp dạy học đại học cần đảm bảo nguyên tắc thống nhất giữa lý luận với thực tiễn, học đi đôi với hành. Giảng viên cần đẩy mạnh hoạt động dạy học thông qua các hoạt động trải nghiệm, gắn lý luận với thực tiễn của sinh viên.

Ngoài ra, các trường đại học cần tiếp tục tổ chức tốt các hoạt động thực tiễn như: “Đội văn nghệ xung kích”, “Thanh niên tình nguyện”, “Tiếp sức mùa thi”, “Mùa hè xanh”… để sinh viên có cơ hội, điều kiện thực hiện trách nhiệm đối với gia đình, cộng đồng và xã hội. Tổ chức và có cơ chế khuyến khích sinh viên tích cực hơn nữa tham gia các hoạt động có ích cho xã hội.

Bốn là, phát huy ý thức tự giáo dục, tự rèn luyện chuẩn mực đạo đức công dân của bản thân mỗi sinh viên. Trước hết, phải hình thành cho sinh viên nhu cầu, động cơ phấn đấu, rèn luyện đúng đắn, mỗi người có ý thức làm chủ, ham học hỏi, cầu tiến bộ, vươn lên tự khẳng định mình.

Cần tạo mọi điều kiện thuận lợi để sinh viên phấn đấu, rèn luyện, đồng thời phải thường xuyên theo dõi, kiểm tra, đánh giá kết quả, định hướng phấn đấu cho sinh viên. Quan tâm đáp ứng những nhu cầu chính đáng của sinh viên về vật chất, tinh thần; giao nhiệm vụ phù hợp với sở trường, năng khiếu đặc điểm tâm, sinh lý sẽ tạo điều kiện tốt để sinh viên rèn luyện đạo đức, lối sống.



Nhiệm vụ quan trọng, cấp thiết

TS. Phạm Thị Thúy Vân - Khoa Giáo dục Chính trị, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2 nhận định, công tác giáo dục đạo đức công dân cho sinh viên thời gian qua đã mang lại những kết quả cụ thể. Nội dung, phương thức giáo dục từng bước đổi mới, tập trung nâng cao chất lượng đào tạo trong trường đại học; phát hiện, nêu gương người tốt, việc tốt; phát huy tính tích cực, tự giác trong tự bồi dưỡng, tự giáo dục, nâng cao trách nhiệm công dân trong mỗi sinh viên.

Bên cạnh đó, các phong trào do Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, Hội sinh viên phát động, như: “Sinh viên với biển, đảo Tổ quốc”, “Sinh viên Việt Nam, những câu chuyện đẹp”, “Tiếp sức mùa thi”, chiến dịch sinh viên tình nguyện “Mùa hè xanh”, đợt sinh hoạt chính trị “Tiếp lửa truyền thống - mãi mãi tuổi 20”, cuộc vận động “Tuổi trẻ Việt Nam học tập và làm theo lời Bác”, “Tuổi trẻ Việt Nam tiến bước dưới cờ Đảng”, “Tuổi trẻ sống đẹp, sống có ích”,… tạo môi trường thực tiễn sinh động để sinh viên rèn luyện và cống hiến.

Các nội dung đạo đức công dân theo tư tưởng Hồ Chí Minh được truyền tải tới sinh viên bằng nhiều phương thức mới, như sân khấu hóa, nghệ thuật hóa. Những công cụ truyền thông hiện đại, công nghệ mới bước đầu được tiếp cận và khai thác hiệu quả để tuyên truyền, vận động sinh viên.

Nhờ đó, sinh viên Việt Nam ngày càng có thêm nhiều cơ hội học tập, rèn luyện qua thực tiễn để trở thành những người công dân có ích cho xã hội.

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đã đạt được, vấn đề giáo dục đạo đức công dân cho sinh viên hiện nay vẫn còn nhiều hạn chế.

Nhiều tổ chức, cá nhân chưa nhận thức đúng, đủ tầm quan trọng của nhiệm vụ giáo dục đạo đức công dân, nâng cao trách nhiệm công dân đối với sinh viên, nhất là trong bối cảnh đất nước có nhiều thay đổi.

Tổ chức thực hiện các chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về công tác giáo dục đạo đức công dân cho sinh viên chưa kịp thời và hiệu quả; nhiều mục tiêu, chỉ tiêu chưa đạt yêu cầu.

Thực tế cho thấy, vẫn còn một bộ phận sinh viên chưa phát huy được tính tích cực, tự giác trong lao động, học tập, rèn luyện; chạy theo lối sống thực dụng; chưa ý thức được trách nhiệm của bản thân đối với gia đình, xã hội và đối với đất nước.

Vẫn còn một số sinh viên có biểu hiện “xa rời các giá trị đạo đức truyền thống thành tư tưởng hưởng thụ, ăn chơi, đua đòi, chịu tác động của tệ nạn xã hội, dễ bị dao động về mặt định hướng đạo đức và lối sống trong bối cảnh một nền kinh tế, xã hội mở cửa. Tình trạng sinh viên vi phạm pháp luật có xu hướng gia tăng cả về tính chất, mức độ nghiêm trọng của các vụ việc.

Từ thực trạng trên, đẩy mạnh giáo dục đạo đức công dân cho sinh viên Việt Nam là nhiệm vụ quan trọng, cấp thiết.



Nâng cao nhận thức, thúc đẩy trải nghiệm và nêu gương

Để nâng cao hiệu quả giáo dục đạo đức công dân cho sinh viên Việt Nam hiện nay theo tư tưởng Hồ Chí Minh, TS. Phạm Thị Thúy Vân cho rằng, cần thực hiện một số biện pháp chủ yếu.

Thứ nhất, cần nâng cao nhận thức và tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo của các trường đại học trong giáo dục đạo đức công dân cho sinh viên theo tư tưởng Hồ Chí Minh.

Thực hiện lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh về xây dựng đạo đức công dân, trước yêu cầu của tình hình mới, trường đại học cần có biện pháp cụ thể, thiết thực để nâng cao hiệu quả công tác giáo dục đạo đức công dân cho sinh viên.

Trong nội dung giáo dục đạo đức công dân, cần chú trọng bồi dưỡng, giáo dục, giác ngộ lý tưởng, truyền thống đạo đức cách mạng, giúp sinh viên rèn luyện bản lĩnh chính trị vững vàng, vượt qua mọi khó khăn, nâng cao nhận thức về vị trí, vai trò của sinh viên trong phát triển kinh tế - xã hội; giáo dục, bồi đắp lòng yêu nước, ý chí tự tôn, tự cường dân tộc.

Đảng uỷ, Ban giám hiệu nhà trường cần tiếp tục phối hợp với Phòng công tác Chính trị - Học sinh, sinh viên và các khoa, bộ môn giảng dạy về Lý luận chính trị trong công tác giáo dục đạo đức công dân, giúp sinh viên hiểu rõ trách nhiệm của mình trong bối cảnh của thời đại mới.

Công tác giáo dục đạo đức công dân cũng giúp sinh viên hiểu đầy đủ trách nhiệm của sinh viên hiện nay. Những trách nhiệm này được quy định trong Hiến pháp về quyền và nghĩa vụ thanh niên, sinh viên; Luật Thanh niên năm 2020.

Bên cạnh đó, tích cực tổ chức cho sinh viên học tập chính trị, nội quy, quy chế của trường, nhất là sinh viên năm thứ nhất. Nâng cao giáo dục đạo đức công dân cho sinh viên thông qua hoạt động ngoại khoá, sinh hoạt câu lạc bộ, giao lưu tạo cơ hội cho sinh viên có nhận thức đúng đắn trong việc rèn luyện đạo đức công dân.

Hai là, tiếp tục đẩy mạnh phong trào thi đua “Người tốt, việc tốt”, thực hiện nói đi đôi với làm, nêu gương về trách nhiệm công dân trong sinh viên. Nêu gương trong giáo dục đạo đức công dân đòi hỏi các lực lượng tham gia giáo dục phải tuân thủ nguyên tắc nói đi đôi với làm; không ngừng tự hoàn thiện nhân cách của mình để trở thành tấm gương sáng về mọi mặt cho sinh viên noi theo.

Bên cạnh đó, các hình tượng mẫu mực trong xã hội về việc thực hiện đạo đức công dân cũng cần nêu cao. Đồng thời, chỉ ra và phê phán những gương mờ, gương xấu để sinh viên biết mà không mắc phải.

Ba là, giáo dục đạo đức công dân cho sinh viên thông qua các hoạt động trải nghiệm, gắn lý luận với thực tiễn. Theo đó, đối với hoạt động dạy học trong nhà trường, việc đổi mới nội dung, chương trình và phương pháp dạy học đại học cần đảm bảo nguyên tắc thống nhất giữa lý luận với thực tiễn, học đi đôi với hành. Giảng viên cần đẩy mạnh hoạt động dạy học thông qua các hoạt động trải nghiệm, gắn lý luận với thực tiễn của sinh viên.

Ngoài ra, các trường đại học cần tiếp tục tổ chức tốt các hoạt động thực tiễn như: “Đội văn nghệ xung kích”, “Thanh niên tình nguyện”, “Tiếp sức mùa thi”, “Mùa hè xanh”… để sinh viên có cơ hội, điều kiện thực hiện trách nhiệm đối với gia đình, cộng đồng và xã hội. Tổ chức và có cơ chế khuyến khích sinh viên tích cực hơn nữa tham gia các hoạt động có ích cho xã hội.

Bốn là, phát huy ý thức tự giáo dục, tự rèn luyện chuẩn mực đạo đức công dân của bản thân mỗi sinh viên. Trước hết, phải hình thành cho sinh viên nhu cầu, động cơ phấn đấu, rèn luyện đúng đắn, mỗi người có ý thức làm chủ, ham học hỏi, cầu tiến bộ, vươn lên tự khẳng định mình.

Cần tạo mọi điều kiện thuận lợi để sinh viên phấn đấu, rèn luyện, đồng thời phải thường xuyên theo dõi, kiểm tra, đánh giá kết quả, định hướng phấn đấu cho sinh viên. Quan tâm đáp ứng những nhu cầu chính đáng của sinh viên về vật chất, tinh thần; giao nhiệm vụ phù hợp với sở trường, năng khiếu đặc điểm tâm, sinh lý sẽ tạo điều kiện tốt để sinh viên rèn luyện đạo đức, lối sống.