Tò he, bánh nướng kể chuyện trăng rằm

GD&TĐ - Những ngày đầu thu, khi phố phường rộn ràng trống lân, trẻ nhỏ háo hức chờ đón Trung thu.



Không chỉ dừng ở hộp bánh hay chiếc đèn điện tử, ngày càng nhiều gia đình đưa con đến lớp học làm bánh, workshop nặn tò he, hay chợ dân gian. Ở đó, các em được chạm vào văn hóa bằng đôi tay và ánh mắt hứng khởi, tự mình sáng tạo nên niềm vui từ trải nghiệm.

Học mà chơi

Ở đô thị, dễ thấy hình ảnh những cửa hàng chất đầy bánh hộp, đồ chơi nhựa chạy pin, ánh đèn LED rực rỡ. Với nhiều trẻ, Trung thu dần được mặc định là dịp nhận quà. Thế nhưng, nếu lễ hội chỉ dừng lại ở tiêu dùng, người lớn đã vô tình làm nghèo đi ký ức của con trẻ.

“Một lễ hội dân gian, nếu chỉ dừng ở việc ăn bánh và ngắm đèn thì sẽ mất đi phần hồn. Quan trọng là trẻ phải tham gia, được thử và sáng tạo. Đó mới là cách các em học được ý nghĩa thật sự của Trung thu. Chính vì vậy, hằng năm đến dịp Trung thu, tôi đều mở các lớp học làm bánh cho trẻ em. Đây vừa là hoạt động vui chơi, vừa là cách để các em tìm thấy niềm hứng khởi trong việc khám phá truyền thống”, chị Trần Thùy Linh (36 tuổi, TP Hồ Chí Minh), chủ workshop dạy làm bánh trung thu, chia sẻ.

Khi được tự tay nhồi bột, ấn khuôn, chờ chiếc bánh chín vàng trong lò, trẻ học được sự kiên nhẫn và niềm vui từ lao động. Không ít em nhỏ còn reo lên thích thú khi thấy chiếc bánh đầu tiên của mình ra lò, dù hình dáng chưa thật tròn trịa. Em Ngô Minh An (8 tuổi, TP Hồ Chí Minh) chia sẻ sau buổi học làm bánh trung thu: “Con làm tặng bà. Bánh không đẹp lắm, bị nứt phần vỏ nhưng bà bảo đây là chiếc bánh ngon nhất, ý nghĩa nhất đối với bà”.

Niềm vui của trẻ không chỉ đến từ thành quả cầm trên tay, mà còn từ quá trình được cùng bạn bè trò chuyện, cùng nhau pha bột, chia nhân. Những nụ cười rạng rỡ khi bột vương đầy tay áo, hay tiếng cười khúc khích lúc chiếc bánh bị nứt mặt, chính là những ký ức tuổi thơ khó quên. Cảm giác được trân trọng từ chính sản phẩm mình tạo ra là món quà mà không loại bánh đóng hộp nào có thể mang lại.

Ngoài những workshop về bánh trung thu, workshop nặn tò he cũng trở thành điểm nhấn đặc biệt mỗi dịp Trung thu. Chỉ với chút bột màu và đôi bàn tay khéo léo, hình hài chú mèo, bông hoa, siêu nhân… hiện ra trong ngạc nhiên của lũ trẻ. Quá trình quan sát rồi thử nặn theo chính là một dạng “giáo dục thẩm mỹ” tự nhiên. Nghệ nhân tò he Đặng Văn Hậu – người nhiều năm gắn bó với nghề tâm sự: “Mỗi que tò he là một câu chuyện nhỏ. Trẻ vừa tò mò, vừa háo hức khi được tự tay nhào nặn. Các em nhận ra chỉ cần kiên nhẫn và khéo léo, từ khối bột vô tri có thể biến thành nhân vật mình yêu thích”.

Niềm vui từ chiếc bánh hay que tò he được nối dài khi trẻ bước vào hoạt động tự làm đèn ông sao, đèn lồng giấy. Với tấm giấy màu, thanh tre và chút hồ dán, những đôi tay nhỏ bé cùng nhau tạo nên ánh sáng lung linh cho đêm rằm. Sự háo hức hiện rõ khi từng chiếc đèn được thắp sáng, không chỉ soi rọi niềm vui tuổi thơ mà còn khơi dậy ý thức gìn giữ truyền thống. Đó là lúc trẻ nhận ra: một chiếc đèn tự tay làm, dù đơn sơ, vẫn ấm áp hơn bất kỳ món đồ chơi nhựa phát sáng nào.

Nhìn vào cả ba trải nghiệm: làm bánh, nặn tò he, làm lồng đèn, có thể thấy rõ, Trung thu không chỉ đem lại niềm vui ngắn hạn, mà còn gieo vào trẻ những bài học về kiên nhẫn, sáng tạo, sẻ chia và tự hào với văn hóa truyền thống.



Tạo không gian văn hóa cho trẻ

Điều làm nên ý nghĩa sâu xa của những trải nghiệm dân gian chính là sự hiện diện, đồng hành của gia đình. Không ít phụ huynh thừa nhận, họ cũng lần đầu học cách làm bánh nướng, hay tập nặn tò he cùng con.

Chị Lê Mai (30 tuổi, Hà Nội) chia sẻ: “Tôi rất vui khi thấy con không còn đòi xem YouTube, TikTok mà kiên nhẫn ngồi hàng giờ nặn tò he. Tôi cũng tham gia cùng bé, cả hai mẹ con cười vang khi tò he bị méo. Trải nghiệm này khiến tôi nhận ra, đôi khi chỉ cần một hoạt động nhỏ, cha mẹ và con cái đã có thêm sợi dây gắn kết”.

Ở góc độ giáo dục gia đình, những khoảnh khắc ấy chính là cơ hội để trẻ được lắng nghe, được khen ngợi, và được học cách quan tâm. Tết Trung thu, vì thế, trở thành một “lớp học nhân văn” mà cha mẹ chính là người thầy đầu tiên.

Không chỉ trong gia đình, nhà trường cũng đóng vai trò quan trọng khi biết cách tổ chức những hoạt động giàu tính trải nghiệm. Nhiều trường học đã biến Trung thu thành dịp lồng ghép bài học kỹ năng sống. Thay vì chỉ tổ chức văn nghệ hay phá cỗ, học sinh được chia nhóm làm đèn lồng tái chế, vẽ mặt nạ giấy bồi, hoặc cùng nghệ nhân học nặn tò he.

Thầy giáo Trần Đức Minh (35 tuổi, Hải Phòng) chia sẻ: “Học trò của tôi vốn chỉ coi Trung thu là dịp phá cỗ, ăn bánh kẹo. Nhưng khi được hướng dẫn nặn tò he, các em rất say mê, thậm chí tranh luận với nhau nên làm hình gì. Tôi nhận thấy đây là cách để học sinh rèn luyện tính hợp tác và sáng tạo, đồng thời biết trân trọng giá trị truyền thống”.

Sự đồng hành của phụ huynh và nhà trường đã tạo nên một không gian văn hóa vừa gần gũi vừa giàu ý nghĩa. Trẻ không chỉ chơi, mà còn học được cách sẻ chia, hợp tác, và thêm tự tin thể hiện bản thân. Nhiều địa phương, câu lạc bộ nghệ thuật, thậm chí cả các trung tâm thương mại cũng bắt nhịp xu hướng này khi đưa workshop dân gian vào chương trình Trung thu. Điều đó cho thấy nhu cầu xã hội về việc giữ gìn và tái hiện trò chơi truyền thống ngày càng lớn, đồng thời khẳng định vai trò của cộng đồng trong việc cùng nhà trường và gia đình nuôi dưỡng tâm hồn trẻ.



Giá trị ẩn sau chiếc bánh và que tò he

TS Nguyễn Hạnh Liên, giảng viên khoa Tâm lý học, Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (Đại học Quốc gia Hà Nội) cho rằng, hoạt động thủ công truyền thống không chỉ mang tính giải trí mà còn chứa đựng giá trị đặc biệt đối với sự phát triển toàn diện của trẻ. Mỗi chiếc bánh nướng, mỗi con tò he đều có thể trở thành một “bài học nhân cách” nếu người lớn biết cách khơi gợi.

Trước hết, đó là cơ hội để trẻ phát triển kỹ năng vận động tinh. Khi nhào bột, ấn khuôn hay uốn từng que tò he, đôi bàn tay non nớt được rèn luyện sự khéo léo và chính xác. Những động tác tưởng chừng đơn giản lại giúp trẻ hoàn thiện khả năng phối hợp tay mắt, tạo nền tảng cho nhiều kỹ năng học tập khác.

“Hoạt động này còn kích thích trí sáng tạo. Trẻ được phép thử nghiệm, sai cũng không sao, bởi mỗi chiếc bánh méo hay con tò he méo mó đều mang dấu ấn riêng. Việc được tự do sáng tạo trong một không gian an toàn giúp các em hình thành tư duy cởi mở, biết trân trọng khác biệt và dám nghĩ dám làm.

Quan trọng không kém là sự nuôi dưỡng cảm xúc tích cực. Khoảnh khắc chờ chiếc bánh vàng trong lò hay giây phút con tò he hoàn thành giúp não bộ sản sinh ra dopamine, mang lại niềm vui khó tìm thấy trong những món đồ mua sẵn. Trẻ cảm nhận rõ ràng giá trị của nỗ lực và thành quả, học cách kiên nhẫn và biết trân trọng công sức lao động”, TS Nguyễn Hạnh Liên chia sẻ.

Ngoài ra, bà cũng cho rằng, trải nghiệm tập thể cũng giúp trẻ bồi dưỡng tinh thần cộng đồng. Khi cùng nhau làm đèn lồng, chia nhau phần bột bánh hay hỗ trợ nhau nặn tò he, các em học cách hợp tác, chia sẻ và tôn trọng lẫn nhau. Đây chính là nền tảng quan trọng cho kỹ năng sống sau này, khi trẻ bước ra khỏi phạm vi gia đình để hòa nhập xã hội.



Cùng gìn giữ ánh trăng sáng

Nghệ nhân Đặng Văn Hậu cho rằng, không thể phủ nhận sức hút của công nghệ ngày nay. Điện thoại, trò chơi trực tuyến, mạng xã hội đang chiếm phần lớn thời gian của trẻ. Nhưng chính vì thế, những trải nghiệm thủ công lại càng có giá trị bù đắp.

“Trong giáo dục hiện đại, điều thiếu vắng nhất đôi khi là sự kết nối trực tiếp. Trung thu với những hoạt động dân gian có thể trở thành ‘liều thuốc’ cho sự xa cách đó, đưa trẻ trở lại với sự gắn bó gia đình, cộng đồng. Ở khía cạnh rộng hơn, việc tổ chức Trung thu truyền thống cho trẻ không chỉ giữ lại ký ức tuổi thơ, mà còn góp phần bảo tồn di sản văn hóa phi vật thể của dân tộc. Khi tôi cầm nắm bột hướng dẫn từng em nhỏ làm tò he, cũng chính là đang gieo những hạt giống văn hóa cho thế hệ sau”, nghệ nhân Hậu cho biết.

Trung thu có thể thay đổi theo thời gian: bánh đa dạng hơn, đèn lồng rực rỡ hơn. Nhưng điều quan trọng là làm sao để trẻ hiểu rằng sau lớp vỏ hào nhoáng ấy, vẫn còn giá trị tinh thần cần gìn giữ. Khi trẻ được tự tay làm nên sản phẩm, khi cha mẹ cùng con cười vang trong buổi workshop, khi nghệ nhân kiên nhẫn hướng dẫn một bé nặn con cá bằng tò he… thì Trung thu trở thành lễ hội sống động trong tâm hồn, chứ không chỉ là ngày “phát quà” hay phá cỗ.

Ánh trăng rằm mỗi năm chỉ tròn một lần, nhưng ký ức về cách người lớn dạy con chạm vào truyền thống sẽ theo trẻ suốt đời. Và đó mới chính là món quà lớn nhất mà Tết Trung thu có thể mang lại.



Không chỉ dừng ở hộp bánh hay chiếc đèn điện tử, ngày càng nhiều gia đình đưa con đến lớp học làm bánh, workshop nặn tò he, hay chợ dân gian. Ở đó, các em được chạm vào văn hóa bằng đôi tay và ánh mắt hứng khởi, tự mình sáng tạo nên niềm vui từ trải nghiệm.

Học mà chơi

Ở đô thị, dễ thấy hình ảnh những cửa hàng chất đầy bánh hộp, đồ chơi nhựa chạy pin, ánh đèn LED rực rỡ. Với nhiều trẻ, Trung thu dần được mặc định là dịp nhận quà. Thế nhưng, nếu lễ hội chỉ dừng lại ở tiêu dùng, người lớn đã vô tình làm nghèo đi ký ức của con trẻ.

“Một lễ hội dân gian, nếu chỉ dừng ở việc ăn bánh và ngắm đèn thì sẽ mất đi phần hồn. Quan trọng là trẻ phải tham gia, được thử và sáng tạo. Đó mới là cách các em học được ý nghĩa thật sự của Trung thu. Chính vì vậy, hằng năm đến dịp Trung thu, tôi đều mở các lớp học làm bánh cho trẻ em. Đây vừa là hoạt động vui chơi, vừa là cách để các em tìm thấy niềm hứng khởi trong việc khám phá truyền thống”, chị Trần Thùy Linh (36 tuổi, TP Hồ Chí Minh), chủ workshop dạy làm bánh trung thu, chia sẻ.

Khi được tự tay nhồi bột, ấn khuôn, chờ chiếc bánh chín vàng trong lò, trẻ học được sự kiên nhẫn và niềm vui từ lao động. Không ít em nhỏ còn reo lên thích thú khi thấy chiếc bánh đầu tiên của mình ra lò, dù hình dáng chưa thật tròn trịa. Em Ngô Minh An (8 tuổi, TP Hồ Chí Minh) chia sẻ sau buổi học làm bánh trung thu: “Con làm tặng bà. Bánh không đẹp lắm, bị nứt phần vỏ nhưng bà bảo đây là chiếc bánh ngon nhất, ý nghĩa nhất đối với bà”.

Niềm vui của trẻ không chỉ đến từ thành quả cầm trên tay, mà còn từ quá trình được cùng bạn bè trò chuyện, cùng nhau pha bột, chia nhân. Những nụ cười rạng rỡ khi bột vương đầy tay áo, hay tiếng cười khúc khích lúc chiếc bánh bị nứt mặt, chính là những ký ức tuổi thơ khó quên. Cảm giác được trân trọng từ chính sản phẩm mình tạo ra là món quà mà không loại bánh đóng hộp nào có thể mang lại.

Ngoài những workshop về bánh trung thu, workshop nặn tò he cũng trở thành điểm nhấn đặc biệt mỗi dịp Trung thu. Chỉ với chút bột màu và đôi bàn tay khéo léo, hình hài chú mèo, bông hoa, siêu nhân… hiện ra trong ngạc nhiên của lũ trẻ. Quá trình quan sát rồi thử nặn theo chính là một dạng “giáo dục thẩm mỹ” tự nhiên. Nghệ nhân tò he Đặng Văn Hậu – người nhiều năm gắn bó với nghề tâm sự: “Mỗi que tò he là một câu chuyện nhỏ. Trẻ vừa tò mò, vừa háo hức khi được tự tay nhào nặn. Các em nhận ra chỉ cần kiên nhẫn và khéo léo, từ khối bột vô tri có thể biến thành nhân vật mình yêu thích”.

Niềm vui từ chiếc bánh hay que tò he được nối dài khi trẻ bước vào hoạt động tự làm đèn ông sao, đèn lồng giấy. Với tấm giấy màu, thanh tre và chút hồ dán, những đôi tay nhỏ bé cùng nhau tạo nên ánh sáng lung linh cho đêm rằm. Sự háo hức hiện rõ khi từng chiếc đèn được thắp sáng, không chỉ soi rọi niềm vui tuổi thơ mà còn khơi dậy ý thức gìn giữ truyền thống. Đó là lúc trẻ nhận ra: một chiếc đèn tự tay làm, dù đơn sơ, vẫn ấm áp hơn bất kỳ món đồ chơi nhựa phát sáng nào.

Nhìn vào cả ba trải nghiệm: làm bánh, nặn tò he, làm lồng đèn, có thể thấy rõ, Trung thu không chỉ đem lại niềm vui ngắn hạn, mà còn gieo vào trẻ những bài học về kiên nhẫn, sáng tạo, sẻ chia và tự hào với văn hóa truyền thống.



Tạo không gian văn hóa cho trẻ

Điều làm nên ý nghĩa sâu xa của những trải nghiệm dân gian chính là sự hiện diện, đồng hành của gia đình. Không ít phụ huynh thừa nhận, họ cũng lần đầu học cách làm bánh nướng, hay tập nặn tò he cùng con.

Chị Lê Mai (30 tuổi, Hà Nội) chia sẻ: “Tôi rất vui khi thấy con không còn đòi xem YouTube, TikTok mà kiên nhẫn ngồi hàng giờ nặn tò he. Tôi cũng tham gia cùng bé, cả hai mẹ con cười vang khi tò he bị méo. Trải nghiệm này khiến tôi nhận ra, đôi khi chỉ cần một hoạt động nhỏ, cha mẹ và con cái đã có thêm sợi dây gắn kết”.

Ở góc độ giáo dục gia đình, những khoảnh khắc ấy chính là cơ hội để trẻ được lắng nghe, được khen ngợi, và được học cách quan tâm. Tết Trung thu, vì thế, trở thành một “lớp học nhân văn” mà cha mẹ chính là người thầy đầu tiên.

Không chỉ trong gia đình, nhà trường cũng đóng vai trò quan trọng khi biết cách tổ chức những hoạt động giàu tính trải nghiệm. Nhiều trường học đã biến Trung thu thành dịp lồng ghép bài học kỹ năng sống. Thay vì chỉ tổ chức văn nghệ hay phá cỗ, học sinh được chia nhóm làm đèn lồng tái chế, vẽ mặt nạ giấy bồi, hoặc cùng nghệ nhân học nặn tò he.

Thầy giáo Trần Đức Minh (35 tuổi, Hải Phòng) chia sẻ: “Học trò của tôi vốn chỉ coi Trung thu là dịp phá cỗ, ăn bánh kẹo. Nhưng khi được hướng dẫn nặn tò he, các em rất say mê, thậm chí tranh luận với nhau nên làm hình gì. Tôi nhận thấy đây là cách để học sinh rèn luyện tính hợp tác và sáng tạo, đồng thời biết trân trọng giá trị truyền thống”.

Sự đồng hành của phụ huynh và nhà trường đã tạo nên một không gian văn hóa vừa gần gũi vừa giàu ý nghĩa. Trẻ không chỉ chơi, mà còn học được cách sẻ chia, hợp tác, và thêm tự tin thể hiện bản thân. Nhiều địa phương, câu lạc bộ nghệ thuật, thậm chí cả các trung tâm thương mại cũng bắt nhịp xu hướng này khi đưa workshop dân gian vào chương trình Trung thu. Điều đó cho thấy nhu cầu xã hội về việc giữ gìn và tái hiện trò chơi truyền thống ngày càng lớn, đồng thời khẳng định vai trò của cộng đồng trong việc cùng nhà trường và gia đình nuôi dưỡng tâm hồn trẻ.



Giá trị ẩn sau chiếc bánh và que tò he

TS Nguyễn Hạnh Liên, giảng viên khoa Tâm lý học, Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (Đại học Quốc gia Hà Nội) cho rằng, hoạt động thủ công truyền thống không chỉ mang tính giải trí mà còn chứa đựng giá trị đặc biệt đối với sự phát triển toàn diện của trẻ. Mỗi chiếc bánh nướng, mỗi con tò he đều có thể trở thành một “bài học nhân cách” nếu người lớn biết cách khơi gợi.

Trước hết, đó là cơ hội để trẻ phát triển kỹ năng vận động tinh. Khi nhào bột, ấn khuôn hay uốn từng que tò he, đôi bàn tay non nớt được rèn luyện sự khéo léo và chính xác. Những động tác tưởng chừng đơn giản lại giúp trẻ hoàn thiện khả năng phối hợp tay mắt, tạo nền tảng cho nhiều kỹ năng học tập khác.

“Hoạt động này còn kích thích trí sáng tạo. Trẻ được phép thử nghiệm, sai cũng không sao, bởi mỗi chiếc bánh méo hay con tò he méo mó đều mang dấu ấn riêng. Việc được tự do sáng tạo trong một không gian an toàn giúp các em hình thành tư duy cởi mở, biết trân trọng khác biệt và dám nghĩ dám làm.

Quan trọng không kém là sự nuôi dưỡng cảm xúc tích cực. Khoảnh khắc chờ chiếc bánh vàng trong lò hay giây phút con tò he hoàn thành giúp não bộ sản sinh ra dopamine, mang lại niềm vui khó tìm thấy trong những món đồ mua sẵn. Trẻ cảm nhận rõ ràng giá trị của nỗ lực và thành quả, học cách kiên nhẫn và biết trân trọng công sức lao động”, TS Nguyễn Hạnh Liên chia sẻ.

Ngoài ra, bà cũng cho rằng, trải nghiệm tập thể cũng giúp trẻ bồi dưỡng tinh thần cộng đồng. Khi cùng nhau làm đèn lồng, chia nhau phần bột bánh hay hỗ trợ nhau nặn tò he, các em học cách hợp tác, chia sẻ và tôn trọng lẫn nhau. Đây chính là nền tảng quan trọng cho kỹ năng sống sau này, khi trẻ bước ra khỏi phạm vi gia đình để hòa nhập xã hội.



Cùng gìn giữ ánh trăng sáng

Nghệ nhân Đặng Văn Hậu cho rằng, không thể phủ nhận sức hút của công nghệ ngày nay. Điện thoại, trò chơi trực tuyến, mạng xã hội đang chiếm phần lớn thời gian của trẻ. Nhưng chính vì thế, những trải nghiệm thủ công lại càng có giá trị bù đắp.

“Trong giáo dục hiện đại, điều thiếu vắng nhất đôi khi là sự kết nối trực tiếp. Trung thu với những hoạt động dân gian có thể trở thành ‘liều thuốc’ cho sự xa cách đó, đưa trẻ trở lại với sự gắn bó gia đình, cộng đồng. Ở khía cạnh rộng hơn, việc tổ chức Trung thu truyền thống cho trẻ không chỉ giữ lại ký ức tuổi thơ, mà còn góp phần bảo tồn di sản văn hóa phi vật thể của dân tộc. Khi tôi cầm nắm bột hướng dẫn từng em nhỏ làm tò he, cũng chính là đang gieo những hạt giống văn hóa cho thế hệ sau”, nghệ nhân Hậu cho biết.

Trung thu có thể thay đổi theo thời gian: bánh đa dạng hơn, đèn lồng rực rỡ hơn. Nhưng điều quan trọng là làm sao để trẻ hiểu rằng sau lớp vỏ hào nhoáng ấy, vẫn còn giá trị tinh thần cần gìn giữ. Khi trẻ được tự tay làm nên sản phẩm, khi cha mẹ cùng con cười vang trong buổi workshop, khi nghệ nhân kiên nhẫn hướng dẫn một bé nặn con cá bằng tò he… thì Trung thu trở thành lễ hội sống động trong tâm hồn, chứ không chỉ là ngày “phát quà” hay phá cỗ.

Ánh trăng rằm mỗi năm chỉ tròn một lần, nhưng ký ức về cách người lớn dạy con chạm vào truyền thống sẽ theo trẻ suốt đời. Và đó mới chính là món quà lớn nhất mà Tết Trung thu có thể mang lại.