Tuyển sinh báo chí, truyền thông trong bối cảnh mới: Cơ hội vẫn rộng mở

Học sinh tìm hiểu về ngành báo chí, truyền thông tại Ngày hội tư vấn, tuyển sinh hướng nghiệp năm 2025. Ảnh: TL

Theo các chuyên gia, học báo chí, truyền thông không chỉ để viết báo, vì thế cơ hội với ngành này vẫn rộng mở.

Vị trí việc làm đa dạng

Nếu như năm trước, mối quan tâm của dư luận dành cho ngành truyền thông, báo chí bởi điểm chuẩn đầu vào “cao chót vót”, thậm chí gần đạt ngưỡng 30 điểm, thì năm nay thí sinh, phụ huynh quan tâm đến ngành này bởi nhiều yếu tố.

Nguyễn Trần Thu Hương - học sinh lớp 12, Trường THPT Đa Phúc (Hà Nội) băn khoăn không biết có nên tiếp tục theo đuổi ước mơ làm báo hay không. Thu Hương bộc bạch, gia đình khuyên em chọn ngành học khác vì thời gian gần đây, chủ trương quy hoạch báo chí được triển khai tích cực. Số lượng các cơ quan báo chí giảm nên nhu cầu nguồn nhân lực có thể bão hòa. Điều này đồng nghĩa với cơ hội việc làm sau khi tốt nghiệp sẽ khó khăn hơn trước.

Băn khoăn của Nguyễn Trần Thu Hương cũng là tâm tư của nhiều phụ huynh, học sinh. Tuy nhiên, theo PGS.TS Đặng Thị Thu Hương - Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (Đại học Quốc gia Hà Nội), thời điểm này chưa thể đánh giá hay kết luận về biến động trong tuyển sinh ngành báo chí, truyền thông năm 2025.

“Các em nên nhìn nhận theo hướng: Học báo chí, truyền thông không chỉ để viết báo, làm báo vì đây là ngành rộng, vị trí việc làm đa dạng. Thực tế, ngành này vẫn ‘hot’ không chỉ ở Việt Nam mà cả thế giới”, PGS.TS Đặng Thị Thu Hương thông tin.

Thay vì băn khoăn, lo lắng, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn khuyên học sinh nên trang bị cho mình kiến thức chuyên môn, kỹ năng mềm thật tốt để có cơ hội chọn việc trong tương lai. Các em sẽ dễ thành công hơn nếu lựa chọn những ngành nghề phù hợp với tố chất, đam mê, đồng thời cũng cần xem xét, tìm hiểu, đánh giá đầy đủ, thực tế hơn về ngành học và lĩnh vực nghề nghiệp gắn với nhu cầu, nguyện vọng, năng lực, sở trường của bản thân.

TS Lê Thị Hồng Nhung - quyền Trưởng khoa Truyền thông và Quan hệ công chúng (Trường Đại học Công đoàn) cho hay, lĩnh vực truyền thông đa phương tiện hiện diện trên mọi mặt của đời sống xã hội nên thí sinh yêu thích ngành học này có thể yên tâm về cơ hội việc làm, không lo thất nghiệp. Học báo chí, truyền thông không chỉ làm việc trong lĩnh vực báo chí, mà có thể làm việc ở nhiều cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp khác nhau như: Phóng viên, biên tập viên, phát thanh viên, người dẫn chương trình, quay phim, dựng phim, đạo diễn truyền hình.

Sinh viên cũng có thể làm trong lĩnh vực quan hệ công chúng - quảng cáo - marketing như: Chuyên viên PR, chuyên viên truyền thông nội bộ, chuyên viên quản lý thương hiệu, chuyên viên quảng cáo, chuyên viên marketing số, chuyên viên tổ chức sự kiện, chuyên viên nghiên cứu thị trường; chuyên viên sáng tạo nội dung, quản lý kênh truyền thông số, blogger, vlogger, podcaster, chuyên viên biên kịch, sản xuất chương trình truyền hình/trực tuyến…

Phóng viên tác nghiệp tại một sự kiện. Ảnh minh họa: INT

Thích ứng thay đổi

Năm nay, nhiều trường đại học thay đổi tổ hợp xét tuyển vào ngành truyền thông, báo chí. Đơn cử như, Học viện Báo chí và Tuyên truyền bỏ xét tuyển tổ hợp C00 (Văn, Sử, Địa) ở phương thức xét học bạ và xét điểm thi tốt nghiệp THPT. Cũng có một số trường bổ sung xét tuyển bằng tổ hợp: Ngữ văn, Khoa học tự nhiên, Tiếng Anh hoặc Ngữ văn, Khoa học xã hội, Tiếng Anh; Văn, Lịch sử, Tiếng Anh…

Theo TS Nguyễn Phi Long - Trưởng phòng Đào tạo (Học viện Phụ nữ Việt Nam), sự thay đổi này không có vấn đề gì lớn, bởi Quy chế tuyển sinh đại học cho phép các trường linh hoạt. Việc của thí sinh là học tập tốt những tổ hợp môn mà mình dự định xét tuyển và lựa chọn trường học có đào tạo ngành truyền thông, báo chí phù hợp với nhu cầu.

Tuyển sinh năm nay sẽ không hạn chế về số lượng tổ hợp xét tuyển, vì vậy, TS Nguyễn Phi Long khuyên thí sinh tập trung học tốt theo năng lực, sở trường. Các cơ sở giáo dục đại học sẽ phải tuyển sinh theo tổ hợp phù hợp với ngành đào tạo và yêu cầu đặt ra để bảo đảm chất lượng nguồn tuyển.

Trước sự phát triển mạnh mẽ của khoa công nghệ, nhiều người quan ngại AI sẽ thay thế công việc của nhà báo. PGS.TS Đặng Thị Thu Hương khẳng định, trí tuệ nhân tạo (AI) không thể thay thế nhà báo. Tuy nhiên, khi công nghệ phát triển, ít nhiều tác động tiêu cực như: Gây nhiễu, phát tán thông tin, hình ảnh giả mạo và đây là thách thức với ngành truyền thông nói chung và nhà báo nói riêng.

“Bối cảnh như vậy càng cần vai trò của nhà báo chân chính. Trách nhiệm của nhà báo không đơn thuần là đưa tin, mà còn đóng vai trò phản biện chính sách, định hướng dư luận. Nhà báo cần hiểu biết sâu rộng để đưa tin chân thực, phục vụ cộng đồng”, PGS.TS Đặng Thị Thu Hương nhấn mạnh.

Trong bối cảnh chung, TS Vũ Thị Thanh Nhàn - Trưởng khoa Truyền thông đa phương tiện, Trường Đại học Thăng Long cho rằng, các nhà trường, sinh viên phải thích ứng, trang bị cho mình đủ kỹ năng, đáp ứng yêu cầu của nhà tuyển dụng. Chẳng hạn, sinh viên học ngành Truyền thông đa phương tiện của trường sẽ được đào tạo theo 3 hướng chính: Chụp ảnh; thiết kế; quay phim từ cơ bản đến nâng cao. Đặc biệt, các em được thực hành tới 80% trong quá trình học, đảm bảo đáp ứng yêu cầu của thị trường lao động.

“Học ngành Truyền thông đa phương tiện không hề dễ dàng, đòi hỏi sinh viên phải thực sự đam mê theo đuổi”, TS Vũ Thị Thanh Nhàn lưu ý, đồng thời cho rằng, thí sinh yêu thích ngành học này cần tự tin và sẵn sàng tâm thế thích ứng. Thực tế trong công tác tuyển sinh, nhiều em chọn ngành học theo “trend”, số đông là chính. Vì thế, các em lưu ý, biết mình yêu thích gì, năng lực ở đâu trước khi đưa ra quyết định chọn ngành, trường.

Học sinh được trải nghiệm thực tế, tham quan trường quay ảo của Học viện Báo chí và Tuyên truyền. Ảnh: Website nhà trường

Bắt nhịp cùng AI

Ở góc nhìn khác, PGS.TS Phạm Minh Sơn - Giám đốc Học viện Báo chí và Tuyên truyền cho rằng, sự phát triển của AI mở ra cơ hội chưa từng có, song cũng đặt ra những thách thức với báo chí - truyền thông và đào tạo nhân lực ngành này. AI không chỉ thay đổi căn bản quy trình sản xuất, phân phối và tiếp nhận thông tin, mà còn mở ra những khả năng vượt trội trong việc nâng cao chất lượng và hiệu quả truyền thông.

Sự phát triển này cũng đặt ra nhiều vấn đề về đạo đức nghề nghiệp, pháp lý và an ninh thông tin. Trong bối cảnh hiện nay, công tác đào tạo, bồi dưỡng tiếp tục giữ vai trò quan trọng trong hiện thực hóa mục tiêu xây dựng nền báo chí - truyền thông số ở nước ta...

Thời gian qua, các cơ sở đào tạo báo chí - truyền thông đã sớm tích hợp, đưa các nội dung của chuyển đổi số vào chương trình đào tạo, bồi dưỡng; đồng thời, thường xuyên cập nhật, bổ sung, điều chỉnh, hoàn thiện các chương trình khung, chương trình chi tiết của từng chuyên ngành, phù hợp với yêu cầu và đòi hỏi của thực tiễn. Tuy nhiên, bối cảnh chuyển đổi số cũng đặt ra yêu cầu các cơ sở đào tạo cần xác định lại triết lý, mục tiêu đào tạo phù hợp với xu thế mới; sớm xây dựng khung chương trình chuẩn về đào tạo báo chí, truyền thông của quốc gia, gắn với yêu cầu, nhiệm vụ trong tình hình mới.

Đây là những thách thức mới đặt ra với công tác đào tạo báo chí, truyền thông trong nước, nhất là trong bối cảnh chất lượng đào tạo có nơi chưa đáp ứng được yêu cầu hoặc chậm được đổi mới về phương pháp, việc đầu tư cơ sở vật chất và nguồn lực, xây dựng cơ chế riêng cho đào tạo báo chí, truyền thông còn nhiều bất cập, thiếu thốn...

Chia sẻ tại Hội thảo khoa học quốc tế “Báo chí - truyền thông trong bối cảnh AI phát triển”, Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Lê Hải Bình nhấn mạnh, AI đang làm thay đổi sâu sắc cách thức con người tiếp cận, sản xuất và phân phối thông tin, đồng thời mang đến những thách thức lớn về đạo đức báo chí, tin giả và sự thao túng nhận thức.

Trước thực tế đó, quản lý báo chí - lĩnh vực có vai trò quan trọng gắn với bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng và định hướng dư luận xã hội cần có cách tiếp cận tổng thể, liên ngành và linh hoạt. Trong đó, cần sự chung tay của cả Nhà nước, các cơ quan báo chí, đặc biệt cơ sở đào tạo, góp phần hình thành các thế hệ nhà báo tương lai.

PGS.TS Lê Hải Bình đề xuất ba định hướng chiến lược từ góc độ quản lý Nhà nước: Hoàn thiện khung pháp lý về AI trong báo chí; hỗ trợ ứng dụng công nghệ tại các cơ quan báo chí; và nâng cao năng lực số cho đội ngũ người làm báo. Từ đây, vai trò then chốt của các cơ sở đào tạo trong việc chuẩn bị nhân lực báo chí thích ứng với môi trường truyền thông hiện đại, có khả năng kiểm soát và khai thác hiệu quả AI mà không đánh mất giá trị cốt lõi của báo chí.

Theo Thứ trưởng Lê Hải Bình, báo chí trong thời đại AI đang bước vào kỷ nguyên mới - nơi mà công nghệ có thể tạo ra và phân phối thông tin nhanh hơn con người, nhưng giá trị cốt lõi của báo chí đó là tính xác thực, sự chính trực và đóng góp xây dựng xã hội vẫn thuộc về con người và chỉ có thể do con người gìn giữ.

Trách nhiệm của cơ quan quản lý Nhà nước, cơ quan báo chí và cơ sở đào tạo là cùng nhau kiến tạo hệ sinh thái truyền thông nhân văn, bền vững và có trách nhiệm. Dù chúng ta đang trong tiến trình đổi mới, sắp xếp, tinh gọn bộ máy nhưng triển vọng phát triển và cơ hội việc làm của người học ngành báo chí - truyền thông sau khi ra trường vẫn rộng mở do sự phát triển của bối cảnh công nghệ số hiện nay.

Trên cơ sở đánh giá toàn diện các vấn đề mà AI đặt ra đối với báo chí - truyền thông, PGS.TS Dương Trung Ý - Phó Giám đốc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh gợi mở các giải pháp chiến lược, bao gồm: Cập nhật và đổi mới chương trình đào tạo để trang bị cho người học kiến thức, kỹ năng cần thiết về AI; đẩy mạnh nghiên cứu về tác động của AI đến hoạt động báo chí - truyền thông; đồng thời nâng cao năng lực cho đội ngũ giảng viên.

Theo ông Lee Byung Hwa - Giám đốc khu vực châu Á, Giám đốc quốc gia KOICA Việt Nam, công nghệ AI tạo ra những ảnh hưởng sâu rộng đến môi trường báo chí và truyền thông. Phương thức sản xuất và truyền tải thông tin đang thay đổi một cách căn bản, từ đó đặt ra thách thức mới đối với người làm báo cũng như các chuẩn mực đạo đức trong nghề báo.