Chế độ phụ cấp đặc thù trong y tế công: Làm gì để 'giữ chân' nhân lực?

Trong bối cảnh này, dự thảo nghị định mới về chế độ phụ cấp đặc thù trong ngành y tế công lập được coi là bước đi cần thiết để khích lệ, “giữ chân” lực lượng nhân viên y tế.

Chính sách hiện hành đã… lạc hậu

Từ những năm đầu thập niên 2010, khi Quyết định 73/2011/QĐ-TTg và Quyết định 75/2009/QĐ-TTg được ban hành, các chế độ phụ cấp đặc thù ngành y từng là động lực lớn giúp người thầy thuốc yên tâm bám nghề, nhất là trong giai đoạn hệ thống y tế còn nhiều khó khăn.

Tuy nhiên, sau hơn 13 năm, bối cảnh đã thay đổi hoàn toàn. Thu nhập, giá cả, áp lực nghề nghiệp, chi phí sinh hoạt đều tăng mạnh, trong khi mức phụ cấp vẫn giữ nguyên, khiến chính sách dần trở nên “lạc nhịp” và không còn ý nghĩa khuyến khích thực chất.

Theo Bộ Y tế, hiện mức phụ cấp trực của nhân viên y tế vẫn dao động từ 70.000 đến 325.000 đồng/phiên 24 giờ, được giữ nguyên từ năm 2011 - thời điểm lương cơ sở chỉ 830.000 đồng/tháng.

Tính đến nay, lương cơ sở đã tăng lên 1,8 triệu đồng, trong khi cường độ làm việc và rủi ro nghề nghiệp tăng gấp nhiều lần. Ở các khoa cấp cứu, hồi sức tích cực, phẫu thuật, chống độc, nhân viên y tế thường xuyên làm việc 10 - 12 tiếng mỗi ngày, nhiều đêm thức trắng, nhưng tiền phụ cấp một phiên trực chỉ bằng một bữa ăn tối ở thành phố.

Cùng với đó, phụ cấp phẫu thuật, thủ thuật và chống dịch cũng không thay đổi suốt hơn một thập kỷ. Mức phụ cấp chống dịch cho người trực tiếp tham gia lấy mẫu, xử lý bệnh phẩm, chăm sóc bệnh nhân truyền nhiễm chỉ 210.000 - 420.000 đồng/ngày.

Không chỉ đội ngũ trong bệnh viện, hệ thống y tế cơ sở, đặc biệt là nhân viên y tế thôn, bản cũng đang rơi vào tình trạng “hao hụt lực lượng”. Theo thống kê của Bộ Y tế, có tới hơn 10.000 nhân viên y tế thôn, bản đã nghỉ việc trong giai đoạn 2020 - 2023 do thu nhập quá thấp. Mức hỗ trợ hiện nay chỉ 0,3 - 0,5 lần lương cơ sở, tương đương vài trăm nghìn đồng mỗi tháng.

Thực tế, những năm gần đây, hàng nghìn bác sĩ, điều dưỡng, kỹ thuật viên rời khu vực công lập chuyển sang bệnh viện tư nhân hoặc ra nước ngoài làm việc. Riêng năm 2023, cả nước có gần 10.000 nhân viên y tế công lập xin thôi việc, trong đó phần lớn là ở tuyến cơ sở. Nhiều bệnh viện phải xoay xở nguồn thu sự nghiệp để hỗ trợ thêm, nhưng chênh lệch giữa các đơn vị lại lớn, không tạo được công bằng trong toàn hệ thống.

Nhận định trong báo cáo tổng kết, đánh giá việc thi hành Quyết định số 73/2011/QĐ-TTg ngày 28/12/2011 của Thủ tướng quy định một số chế độ phụ cấp đặc thù đối với công chức, viên chức, người lao động trong các cơ sở y tế công lập và chế độ phụ cấp chống dịch;

Quyết định số 75/2009/QĐ-TTg ngày 11/5/2009 của Thủ tướng quy định về chế độ phụ cấp đối với nhân viên y tế thôn, bản, Bộ Y tế cho rằng, chính sách phụ cấp hiện hành “không còn phù hợp với mức sống, chưa tương xứng với tính chất đặc thù và nguy cơ nghề nghiệp của ngành y”.

Nhân viên công tác xã hội thăm hỏi người bệnh. Ảnh: Viện Huyết học Truyền máu Trung ương

Tăng phụ cấp, mở rộng nhóm thụ hưởng

Trước thực trạng hàng loạt bất cập kéo dài suốt hơn một thập kỷ, dự thảo nghị định về phụ cấp đặc thù ngành y tế do Bộ Y tế xây dựng được xem là bước đi mang tính hợp lý cho hệ thống y tế công, đặc biệt là tuyến đầu và y tế cơ sở.

Đây là văn bản sẽ thay thế Quyết định số 73/2011/QĐ-TTg và Quyết định số 75/2009/QĐ-TTg, với những điều chỉnh căn bản, toàn diện, hướng đến việc bảo đảm thu nhập, tạo động lực và giữ chân nhân lực y tế trong bối cảnh ngành đang chịu áp lực lớn sau đại dịch.

Theo dự thảo Nghị định Quy định một số chế độ phụ cấp đặc thù đối với công chức, viên chức, người lao động và lực lượng vũ trang trong các cơ sở y tế công lập, chế độ phụ cấp chống dịch, chế độ hỗ trợ nhân viên y tế thôn, tổ dân phố và cô đỡ thôn, bản do Bộ Y tế soạn thảo, mức phụ cấp đặc thù cho viên chức và người lao động trong các cơ sở y tế công lập sẽ được điều chỉnh tăng trung bình 182% so với quy định hiện hành.

Các nhóm phụ cấp bao gồm: Phụ cấp trực, phụ cấp phẫu thuật - thủ thuật, phụ cấp chống dịch, phụ cấp thường trực cấp cứu, tiền ăn trong ca trực đều được tính toán lại trên cơ sở mặt bằng lương cơ sở mới và đặc thù nghề nghiệp.

Cụ thể, phụ cấp trực - nay được đổi tên chính thức thành “phụ cấp trực” thay vì “phụ cấp thường trực” - sẽ tăng gần gấp ba lần so với hiện nay, dao động từ 200.000 - 900.000 đồng/phiên 24 giờ, tùy tuyến bệnh viện và tính chất công việc. Phụ cấp phẫu thuật, thủ thuật được nâng tương ứng 1,8 lần, đảm bảo công bằng giữa các chuyên khoa có mức độ nguy cơ khác nhau.

Đáng chú ý, nhóm phụ cấp chống dịch, giám định pháp y, xử lý bệnh phẩm truyền nhiễm cũng được mở rộng nhóm và tăng định mức, phản ánh đúng giá trị của những công việc đòi hỏi tinh thần hy sinh và rủi ro cao.

Một điểm tiến bộ khác là dự thảo đã mở rộng phạm vi áp dụng cho nhiều nhóm trước đây chưa được hưởng hoặc hưởng ở mức rất thấp, bao gồm nhân viên y tế thôn, bản, cô đỡ thôn bản, nhân viên y tế cộng đồng, y tế dự phòng và cơ sở cấp cứu ngoại viện.

Mức hỗ trợ cho nhóm này tăng từ 0,3 - 0,5 lên 0,5 - 0,7 lần lương cơ sở, tương đương 900.000 đồng đến 1,26 triệu đồng/tháng, nhằm bảo đảm thu nhập tối thiểu để họ có thể gắn bó với công việc. Đây là động thái thể hiện sự quan tâm đặc biệt đến lực lượng y tế cơ sở - “tuyến đầu của tuyến đầu” trong hệ thống chăm sóc sức khỏe nhân dân.

Nghị định mới cũng sẽ tạo cơ sở pháp lý thống nhất giữa các tuyến, tránh tình trạng chênh lệch giữa bệnh viện Trung ương và địa phương. Điều này giúp các địa phương khó khăn có thêm công cụ thu hút và giữ nhân lực y tế, nhất là trong bối cảnh nhiều bệnh viện tuyến huyện, tuyến xã vẫn đang trống vị trí bác sĩ, dược sĩ, kỹ thuật viên.

Bệnh nhân khám bệnh tại Bệnh viện Đại học Y Dược TPHCM. Ảnh minh họa: INT

Chính sách hiện hành đã… lạc hậu

Tăng phụ cấp, mở rộng nhóm thụ hưởng

Nghị định mới cũng sẽ tạo cơ sở pháp lý thống nhất giữa các tuyến, tránh tình trạng chênh lệch giữa bệnh viện Trung ương và địa phương. Điều này giúp các địa phương khó khăn có thêm công cụ thu hút và giữ nhân lực y tế, nhất là trong bối cảnh nhiều bệnh viện tuyến huyện, tuyến xã vẫn đang trống vị trí bác sĩ, dược sĩ, kỹ thuật viên.