PGS.TS Phạm Ngọc Trung: Người trẻ không có phông văn hóa cơ bản, rất dễ bị 'sập bẫy'

2025/12/22 21:11

(CLO) Theo PGS.TS Phạm Ngọc Trung, trong tiến trình giao lưu văn hóa, nếu thế hệ trẻ không được trang bị những kiến thức cơ bản thì rất dễ bị sập bẫy.

Trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng, giao lưu văn hóa diễn ra mạnh mẽ hơn bao giờ hết, đặt ra cả cơ hội và thách thức cho việc giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc. PGS.TS Phạm Ngọc Trung, nguyên Trưởng khoa Văn hóa và Phát triển, Học viện Báo chí và Tuyên truyền đã có những chia sẻ với Báo Nhà báo & Công luận về những vấn đề đặt ra với quá trình tiếp biến văn hóa ở Việt Nam.
+ Tiếp biến văn hóa là xu hướng tất yếu trong quá trình giao lưu giữa các nền văn hóa, gắn liền với sự vận động và phát triển của xã hội. Vây ông có lo ngại rằng, văn hóa Việt Nam sẽ bị biến đổi, phai nhạt?
- Giá trị cốt lõi của văn hóa Việt Nam nằm trong khái niệm “bản sắc văn hóa Việt Nam”. Những thứ cốt lõi, đặc trưng của văn hóa Việt Nam tạo nên sức mạnh văn hóa dân tộc, bao gồm: Văn hóa vật chất và văn hóa tinh thần.

Trong văn hóa tinh thần, truyền thống đoàn kết, yêu nước là những thứ đặc trưng nhất của người Việt. Hoặc, văn hóa xóm làng là nơi lưu giữ những phong tục tập quán, truyền thống sinh hoạt và đều có những tục lệ, quy định riêng. Đó là những thứ đã hội tụ, làm cho yếu tố văn hóa ngoại lai khó mà xâm nhập được.
Văn hóa Việt Nam cũng linh hoạt tùy thuộc vào điều kiện, hoàn cảnh lịch sử. Chúng ta từng ghi nhận những yếu tố mới du nhập vào, thế nhưng không phải là trên phạm vi cả nước mà chỉ có ở một số nơi nhất định. Ví dụ, Halloween không phải một lễ hội truyền thống, nhưng các bạn thanh niên và các cháu nhỏ hiện nay đã tiếp thu trong phạm vi nhỏ chứ không đi sâu vào bản chất văn hóa của Việt Nam như những lễ hội truyền thống: Trung thu, tết… Đấy là những thứ mà hầu hết các địa phương đều có.
+ Dưới tác động của kinh tế sáng tạo và không gian mạng, những chủ thể nào đang giữ vai trò trọng yếu trong việc định hướng và dẫn dắt quá trình tiếp biến văn hóa hiện nay?
- Có đa dạng chủ thể, nhưng quan trọng hơn hết là cá nhân, chủ thể cá nhân là quyết định quan trọng nhất, bởi mỗi cá nhân là một chủ thể trong giao lưu văn hóa, nhỏ bé nhưng vô cùng quan trọng. Trước kia không có mạng xã hội, muốn biết gì cũng phải qua báo đài, tivi… Nhưng ngày nay, với một chiếc điện thoại thông minh, chúng ta có thể tiếp cận với tất cả các trào lưu, các tư tưởng trên thế giới, cả những điều tốt cũng như không tốt, phù hợp cũng như không phù hợp.
+ Với thanh niên, những người tiên phong trong tiếp nhận các trào lưu mới. Theo ông, đâu là những định hướng cơ bản cần được xác lập để hình thành một “chiến lược văn hóa” phù hợp thời kỳ hội nhập?
- Trước hết, người trẻ phải được giáo dục từ gia đình, nhà trường để hình thành nhân cách và nền tảng văn hóa đúng đắn. Thứ hai, khi đã trưởng thành thì phải có việc làm để bảo đảm được cuộc sống. Từ việc mình có giáo dục, có trình độ, có việc làm, từ đó mình mới có thể có điều kiện để học, sàng lọc tiếp thu cái đúng, cái tốt. Thứ ba, khi đã trưởng thành, cần có tư tưởng tiến bộ, hướng tới những gì tích cực, tốt đẹp. Điều gì tốt cho đất nước, cho dân tộc và cho bản thân mình thì làm, những điều xấu chúng ta nhất định không tham gia.
Các bạn trẻ hiện nay nếu không được trang bị những kiến thức cơ bản nhất thì dễ bị sập bẫy. Khát vọng vươn lên của tuổi trẻ rất tốt rất đúng, nhưng không có gì là dễ dàng cả. Muốn vươn lên phải chuẩn bị đầy đủ về năng lực, sức khỏe, trình độ, ý chí… Hay nói khác đi, phải có một phông văn hóa vững chắc mới có thể vươn lên được.
Lễ hội Cầu ngư ở Khánh Hòa ghi nhận sự tiếp biến từ văn hóa của người Hoa. Ảnh: TL

+ Bên cạnh những giá trị tích cực, đâu là mặt trái của quá trình tiếp biến văn hóa? Trong bối cảnh hội nhập, giao lưu văn hóa sôi động hiện nay, ông có lời khuyên gì dành cho các bạn trẻ trong việc chọn lọc và tiếp thu các giá trị văn hóa?
- Tôi cho rằng mặt trái của tiếp biến văn hóa thiếu định hướng rõ ràng rất nguy hiểm. Tiếp thu những nếp sống ở bên ngoài vào một cách tùy tiện mà không suy nghĩ thì vô cùng có hại. Điều kiện kinh tế - chính trị - xã hội, phong tục khác biệt, nếu tiếp thu máy móc sẽ không phù hợp với văn hóa Việt Nam dễ dẫn đến thất bại. Qua việc giao lưu văn hóa, chúng ta hiểu thêm về đặc điểm văn hóa của các quốc gia trên thế giới để làm phong phú thêm suy nghĩ, nhận thức của mình. Từ đó, có thể lấy hệ quy chiếu để so sánh xem văn hóa Việt Nam như thế nào.
Bối cảnh ngày nay tạo ra cơ hội rất nhiều nhưng mà thách thức thì không ít. Chúng ta phải trang bị cho các bạn trẻ những kiến thức về mặt khoa học, đạo đức, luật pháp... để các bạn có thể vào đời và với kiến thức, với hiểu biết của mình, ta lựa chọn những gì tốt nhất, đúng nhất để họ có thể đi con đường ngắn nhất đạt được mục đích kết quả của mình.
PV: Xin trân trọng cảm ơn PGS.TS!

Chia sẻ
Theo Yến Nhi, Ngọc Ánh (thực hiện)
congluan.vn
Theo: congluan.vn
2025/12/23 00:38 (GMT+7)
2025-12-28 04:47

Chạm vào ký ức Hà Nội qua tour trải nghiệm mới tại Trúc Bạch - Ba Đình

(CLO) Tối 27/12, tại Đền Quán Thánh (phường Ba Đình), chương trình quảng bá điểm du lịch Đảo Ngọc Trúc Bạch và tour trải nghiệm “Hà Nội - Chạm miền ký ức” đã chính thức khai mạc.

Chạm vào ký ức Hà Nội qua tour trải nghiệm mới tại Trúc Bạch - Ba Đình
2025-12-28 04:47

U23 Việt Nam rèn quân tại Qatar: Đình Bắc đặt mục tiêu cao

Tiền đạo Nguyễn Đình Bắc cùng U23 Việt Nam bắt đầu đợt tập huấn then chốt tại Doha, sẵn sàng cho VCK U23 châu Á 2026 với mục tiêu chinh phục những cột mốc mới.

U23 Việt Nam rèn quân tại Qatar: Đình Bắc đặt mục tiêu cao
2025-12-28 04:46

Gala Cất cánh 2025: Điểm chạm của tri thức và cảm hứng sống

Khép lại hành trình năm 2025, Gala Cất cánh với chủ đề Trở lại để bay cao tiếp tục khẳng định vị thế của một chương trình truyền hình đề cao những giá trị thực chất và sự tử tế.

Gala Cất cánh 2025: Điểm chạm của tri thức và cảm hứng sống
2025-12-28 04:46

Bệnh viện Bạch Mai, Việt Đức dồn toàn lực cứu chữa 9 nạn nhân vụ tai nạn thảm khốc tại Lào Cai

(CLO) Liên quan vụ tai nạn giao thông đặc biệt nghiêm trọng xảy ra tại Lào Cai khiến 9 người tử vong, 9 người bị thương nặng, toàn bộ các nạn nhân bị thương đã được chuyển khẩn cấp về Hà Nội để điều trị chuyên sâu tại Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức và Bệnh viện Bạch Mai.

Bệnh viện Bạch Mai, Việt Đức dồn toàn lực cứu chữa 9 nạn nhân vụ tai nạn thảm khốc tại Lào Cai
2025-12-28 04:46

Sáp nhập trường học để gỡ 'manh mún', tinh giản hàng trăm đầu mối quản lý

(CLO) Tính đến ngày 28/12 đã có nhiều địa phương trên cả nước công bố phương án sắp xếp trường học, trong đó nhấn mạnh tiêu chí “không sáp nhập cơ học”.

Sáp nhập trường học để gỡ 'manh mún', tinh giản hàng trăm đầu mối quản lý
2025-12-28 04:46

Bộ Y tế phát cảnh báo sớm nguy cơ bại liệt và dịch truyền nhiễm quay trở lại

(CLO) Dù dịch bệnh trong năm 2025 cơ bản được kiểm soát, Bộ Y tế cảnh báo năm 2026 tiềm ẩn nhiều nguy cơ, đặc biệt là bại liệt, sốt xuất huyết và tay chân miệng, đòi hỏi các địa phương phải chủ động phòng ngừa từ sớm, từ xa.

Bộ Y tế phát cảnh báo sớm nguy cơ bại liệt và dịch truyền nhiễm quay trở lại
2025-12-28 04:45

Cấp cứu ngoại viện quyết định trực tiếp đến cơ hội sống còn của người bệnh

(CLO) Trong bối cảnh tai nạn giao thông, đột quỵ, thảm họa thiên tai và các tình huống khẩn cấp y tế ngày càng diễn biến phức tạp, việc phát triển hệ thống cấp cứu ngoại viện đang được Bộ Y tế xác định là một giải pháp đột phá nhằm nâng cao năng lực bảo vệ tính mạng người dân ngay từ “giờ vàng”.

Cấp cứu ngoại viện quyết định trực tiếp đến cơ hội sống còn của người bệnh
2025-12-28 04:45

Ứng dụng bột vỏ cam sành giành giải cuộc thi ý tưởng khởi nghiệp

GD&TĐ - Ý tưởng Sản xuất chế phẩm sinh học từ bột vỏ cam sành ứng dụng trong chăn nuôi gia cầm dành giải nhất cuộc thi khởi nghiệp.

Ứng dụng bột vỏ cam sành giành giải cuộc thi ý tưởng khởi nghiệp
2025-12-28 04:45

50 năm bền bỉ giữ lửa giáo dục mầm non giữa lòng Đà Nẵng

GD&TĐ - Chiều 27/12, Trường Mầm non Hoa Phượng Đỏ (phường Hải Châu, TP Đà Nẵng) tổ chức Lễ kỷ niệm 50 năm thành lập trường (1975–2025).

50 năm bền bỉ giữ lửa giáo dục mầm non giữa lòng Đà Nẵng
2025-12-28 04:44

Báo GD&TĐ cùng Trường ĐH Kỹ thuật - Công nghệ Cần Thơ ký kết hợp tác toàn diện

GD&TĐ - Báo Giáo dục và Thời đại và Trường ĐH Kỹ thuật - Công nghệ Cần Thơ ký kết hợp tác về truyền thông toàn diện, triển khai trong giai đoạn 2026 - 2030.

Báo GD&TĐ cùng Trường ĐH Kỹ thuật - Công nghệ Cần Thơ ký kết hợp tác toàn diện